Xelq'araliq türkiye ‏ - asiya qurultiyining 3 ‏ - qétimliq yighini istanbulda échildi

 Qurultaygha rusiye, xitay, hindistan we iran qatarliq 10 dölettin kelgen 34 neper alim, tetqiqatchilar, dölet ministirliri, diplomatlar we elchi xadimliri bolup jem'iy 200 din artuq shexs ishtirak qildi. Qurultayning asasi meqsiti, asiya qit'esi bilen türkiye arisida yéngi bir hemkarliq türlirini otturigha quyush , asiyaning siyasiti toghrisida , xitay, hindistan, we rusiye döletliridiki hazirqi weziyetlerni küzde tutup, asiyada yéngi bir hemkarlishish türlirini otturigha qoyush we kelgüsige munasiwetlik bir belgilime layihilesh iken.

Qurultayning birinchi qétimliq yighinigha türkiye ‏ - asiya istratégiye we tetqiqat idarisining dériktori doktur eli en'gin ependi riyasetchilik qildi. Qurultayda, rusiye penler akadémiyisidin kelgen proféssor tetqiqatchi alim mixa'il titarenko , türkiye ‏ - asiya istratégiye we tetqiqat idarisining bashliqi sulayman shansoy ependiler échilish nutiqi sözlidi.

Qurultayda, amérikining mégichen dölet uniwérsitétidin proféssor doktur norman graham "yawrupa ‏we asiyada bixeterlik hemkarliqlargha tehdit we jeryanlar " dégen témida, rusiye penler akadémiyisidin kelgen proféssor tetqiqatchi alim mixa'il titarenko "rusiye , xitay, hindistan : ortaq tinchliq, yéngiliqlar namida istratégiyilik hemkarliq belgilimiliri" dégen témida,

Hindistan siyasiy tetqiqat merkizidin proféssor doktur brahma chéllani "xitay, hindistan, rusiyening üchbulungluq istratégiyisi: yüz yil ichidiki bir asiya" dégen témida, istanbul tijaret unwérisitétidin proféssor doktur nadir dölet ependi, "asiyaning siyasiti we türkiye" dégen témida, amérikining héritej fondidin doktor ariyél kohén "21 ‏ - esirde asiya we énérgiye bixeterlikining, rusiye , kawkaz déngizi we xitaygha bolghan tesiri" dégen témida, en'giliyining king inistitutidin doktor harsh pént, rusiye , xitay, hindistan istratégiyining üchlük bulungimu" dégen témida, türkiye tashqi ministirlikidin aydemir erman ependi, "afghanistandiki özgirishlerning asiya gi'osiyasiti we istratégiyisige bolghan tesiri" dégen témida, yaponiyining istanbul konsulxanisidin doktur hirano matsutani ependi," yaponiyining asiyadiki istratégiyilik hemkarliqigha qoshqan töhpisi" dégen témida iran tashqi ishlar ministirlikidin doktur resul musawi "asiya bixeterliki we iran" hindistanning jawahirlal nehru uniwérsitétidin proféssor doktur kulbhushan wariko ependi, "dini radikalizm we térrorizimning ottura asiyagha élip kelgen tehditi" dégen témida söz qildi.

Istanbul tijaret uniwérsitétidin proféssor doktor nadir dölet ependi, "asiyaning gi'osiyasiti we türkiye" dégen témida söz qilip mundaq dédi: "dunyada nopusi eng köp bolghan dölet xitay bilen hindistan, bu ikki dölet pen - téxnika jehettin tereqqiy qilghan döletler qatarigha kirdi, bu ikki dölet bilen soda - tijaret munasiwetlirimiz, tedriji qoyuqlashti, türkiye baziri ayagh kiyimi ,oyunchuq, motirsikilitke oxshash ezan, süpetsiz xitay malliri bilen tolup ketti, bu sewebtin türkiyidiki köpligen zawut ‏ - karxanilar taqilip ketti, uningdin bashqa xitaydiki qan qérindashlirimiz bolghan Uyghurlargha qiliniwatqan her xil bésim, hindistan bilen kona ittipaqdishimiz pakistan otturisidiki toqunushlar türkiyini qayghulanduridighan amillardur. Türkiye siyasi we jughrapiye jehettin ottura asiya , kawkaziye, ottura sherq we yawrupa arisidiki bir köwrüktur."