Istanbulda “Istixbarat we jasusluq heriketlirige qarshi taqabil turush” dégen témida yighin ötküzüldi

Bu yighin'gha sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining rehberliri we ezaliri bolup 50 ke yéqin yashlar qatnashti. Yighin'gha, türkiye istratégiye tetqiqat chüshenchiler institutining mutexessisi doktor erkin ekrem alahide teklip bilen qatniship “Istixbarat we jasusluqqa qarshi taqabil turush” dégen témida léksiye berdi.

Doktor erkin ekrem aldi bilen istixbarat we jasus toghrisida yézilghan bir qur asasiy kitablarni tonushturup ötti kéyin, istixbaratning kélip chiqishi, istixbarat heriketliri, we istixbaratqa qarshi qandaq taqabil turush dégen mezmunda omumiy chüshenche berdi. Uningdin kéyin yene jasuslarning axbaratlarni qandaq usulda toplaydighanliqi, istixbaratqa we jasusluqqa qarshi qandaq taqabil turush kérekliki toghrisida toxtaldi.

RFA/Arslan

Doktor erkin ekrem sözide yene chet'el istixbarat organliri toghrisida toxtaldi we xitay, amérika we türkiye qatarliq döletlerning istixbarat idarilirining xizmet pa'aliyetliri toghrisida melumat berdi. Her qandaq dölet istixbarat orgini bolmisa put tirep turalmaydighanliqini, bildürdi we dölet bixeterliki we siyasitining istixbarat orgini bilen zéch munasiwetlik ikenlikini ipadilidi.

Doktor erkin ekrem sözide, istixbarat we istratégiyining munasiwiti, istixbaratning exlaq ölchimi, istixbarat we istixbaratqa qarshi turushning mahiyiti toghrisida toxtaldi we xitay istixbarat heriketlirini misal qilip chüshendürdi. Jasuslarning, siyasiy, iqtisadi, tijari we esker sahelerde mexpiy uchur toplash we yaki shuninggha oxshash pa'aliyet qilish bilen shughullinidighanliqini ilgiri sürdi we istixbarat we jasusluqqa qarshi turushtiki qiyinchiliqlarni sözlep ötti shundaqla jasuslarning salahiyitini éniqlash eng qiyin ish ikenlikini bildürdi.

Doktor erkin ekrem sözide yene istixbarat we jasusluq heriketlirining üch türlük yoli barliqini ipadilidi.

1‏-Qanunluq istixbarat, bu bolsa uchuq axbaratlardin uchur toplash.

2‏-Qanun bilen qanunsizliq otturisida axbarat toplash. Yeni qanunluq salahiyiti bilen her türlük sahelerde dölet memurliri, ministirlar, meslihetchiler, diplomatlar we muxbirlar we istratégiye tetqiqat organlirining mutexessisliri bilen uchurushup söhbet qilish arqiliq axbarat toplash.

3‏-Qanunsiz istixbaratchiliq qilish. Yeni kéreklik bolghan axbaratlarni oghrilash, insanlarni pul arqiliq sétiwélish bilen, éléktronluq we yaki dijital muhittin paydilinip qanunsiz halda axbarat toplash dégen'ge oxshash.

Doktor erkin ekrem bu üch xil jasusluq heriketlerge qarshi tedbir élish usullirini sözlep ötti. We bu üch xil jasusluq pa'aliyitige qarshi 3 türlük tedbir toghrisida tepsiliy toxtaldi.

1‏-Her türlük awaz tingshighuch jihazlarning xewpige qarshi bixeterlikni kücheytish. Mexpiyetlikni saqlighuchi xadimlarni dawamliq tekshürüp turush. Metbu'atqa melumat bergende we yighinlarda söz qilghanda mexpiyetlikke alaqidar gep sözlerni qet'iy qilmasliq.

2‏-Hoshyarliqni östürüsh, mexpiy höjjetlerni bixeter orunda saqlash.

3‏-Mexpiyetlikni dawamliq nazaret qilish, közitip turush kérek.

Undaq bolmaydiken, qanunsiz axbarat toplighuchi jasuslar shu sahede mutexessis bolghanliqi üchün bezi waqitlarda jasusqa qarshi élin'ghan tedbirler yéterlik bolmaydiken. Shuning üchün bundaq weziyette keng türde nazaretni kücheytip diqqetlik bolush kérek bolidiken.

Bu yighin ikki sa'et dawam qilghan bolup, axirida xitay istixbarat idarisining Uyghurlar üstidin jasusluq qilish heriketliri toghrisida so'al-jawab bilen ayaghlashti.