Türmidin qoyup bérilgenler tekrar nazaret astigha élinmaqta

Ilgiri siyasiy jinayet bilen eyiblinip, xitay türmiside köp qétim yatqan bireylen radi'omiz ziyaritini qobul qilip, nöwette Uyghur élide özige oxshash siyasiy jinayet bilen eyiblinip türmide yétip chiqqanlarning qatmu-qat nazaret astida ikenlikini bayan qildi.

Bu qétimqi yighinda Uyghur aptonom rayonluq edliye nazaritining naziri abliz hoshur xizmet doklati bergen.

U sözide, 2004- yildin 2010- yilghiche bolghan ariliqta, Uyghur aptonom rayon teweside türmidin qoyup bérilgenlerdin 38 ming 250 kishige qarita dawamliq terbiyilesh, nazaret qilish xizmiti élip bérilghanliqini, türmidin qoyup bérilgenlerge munasiwetlik 40mingdin köp uchur bir terep qilinip, 30 mingdin köp kishining uchuri kompyutérgha kirgüzülgenlikini, shundaqla türmidin qoyup bérilgenlerni nazaret qilish üchün türmidin qoyup bérilgüchi özi shu mehelle yaki shu yerlik saqchixana bilen toxtam imzalap, qayta jinayet sadir qilmaydighanliqini wede qilghandin bashqa, türmidin qoyup bérilgüchining a'ilisi hem yéqin uruq-tughqanliri bilenmu mexsus toxtam tüzülgenlikini, mushundaq qatmu-qat aldini élish tedbirliri qollan'ghanliqtin, bultur hem bu yil türmidin qoyup bérilgenlerning qa'ide-nizamlargha ri'aye qilish nisbiti 97.5% Tin 98.5% Ke qeder bolghanliqini doklat qilghan.

Ilgiri siyasiy jinayet bilen eyiblinip xitay türmiside bir qanche qétim yétip chiqqan bireylenning bildürüshiche, bu kishi jaza mudditi toshup türmidin qoyup bérilgendin kéyinmu, shu yerlik saqchixana hem yéziliq hökümet uninggha qaritilghan nazaretni zadila boshashturmighan. Uning bashqa sheherlerge herqandaq bahane bilen bérishi cheklinipla qalmastin, hetta öz yézisidin sheherge kirishimu cheklen'gen iken.

Bu kishi yene nöwette hökümetning siyasiy jinayet bilen eyiblinip türmide yétip chiqqanlarni qattiq nazaret qilishi hem puqralargha béridighan türlük namdiki iqtisadiy yardemlerde, bu xil kishilerdin yiraq turush shertini ashkara hem yoshurun otturigha qoyuwatqini üchün, bir qisim kishilerning özlirige oxshash siyasiy jinayet bilen eyiblinip, türmide yatqanlardin özini ep qéchish ehwalliriningmu barliqini bildürdi.

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliridin élshat hesen ependi xitayda peqetla Uyghur rayonidila yürgüzülüwatqan “ Türmidin qoyup bérilgenlerni dawamliq nazaret qilish” dep atalghan bu tüzümining xitay hökümitining Uyghur éli weziyitidin qattiq ensiresh ichide turuwatqanliqining roshen ipadisi ikenlikini tekitlidi.

Uyghur aptonom rayonluq edliye nazaritining naziri abliz hoshur öz doklatida jaza mudditi toshup türmidin qoyup bérilgenlerning qaysi xil jinayet bilen eyiblinip, türmide yatqanliqi hem bularning ichide siyasiy jinayet bilen eyiblinip türmide yatqanlarning qanchilik nisbetni igileydighanliqi heqqide éniq melumat bermigen.

Élshat ependi bu heqtiki qarishini otturigha qoyup, gerche Uyghur aptonom rayonining edliye naziri abliz hoshur öz doklatida jaza mudditi toshup qoyup bérilgen 38 mingdin artuq kishining qaysi xil jinayet bilen eyiblen'genliki heqqide toxtalmighan bolsimu, emma bu kishilerning zor köpchilikining siyasiy jinayet bilen eyiblen'genler bolush éhtimali zor ikenlikini ilgiri sürdi.

Élshat ependi Uyghur élide siyasiy jinayet bilen eyiblinip türmide yatqanlarning türmide yatqanlar ichide asasi salmaqni igileydighanliqi heqqide toxtilip, 1990-yildiki barin weqesi, 1997-yildiki ili weqesi hem 2009-yildiki ürümchi iyul weqesi qatarliq weqelerde türlük siyasiy jinayetler bilen eyiblinip türküm-türkümlep türmige qamalghan Uyghur yashlirining konkrét sani heqqide hazirche éniq melumat bolmisimu, emma nechche on ming Uyghurning türlük siyasiy jinayetler bilen eyiblinip hélimu türmilerde yétiwatqanliqini bayan qildi.

Élshat ependi yene 2009- yili ürümchide yüz bergen “ 5-Iyul ürümchi weqesi ” de qolgha élin'ghanlarni misalgha élip, eyni chaghda xitay hökümiti teripidin élan qilin'ghan sanliq melumatlarda 1400 din artuq kishining weqege chétishliq dep qolgha élin'ghanliqi élan qilin'ghan bolsimu, emma dunya Uyghur qurultiyi qatarliq Uyghur teshkilatlirining doklatida 2009-yildiki 5-iyul ürümchi weqeside 10 mingdin artuq kishining xitay türmilirige qamalghanliqi ilgiri sürgenlikini bildürdi.

Uyghur weziyitini yéqindin közitip kéliwatqanlar neziride, yéqinqi nechche on yildin buyan Uyghur élining weziyiti üzlüksiz tinchsiz halette turghan bolup, qerellik halda naraziliq heriketliri yüz bérip turidighan bu zémin, hazir gherb döletliri teripidin menggü tinchimas zémin dep qarilip kelmekte iken. Shunga xitay hökümet da'iriliri rayonda bu xil naraziliq heriketlirining qayta yüz bérishining aldini élish üchün, Uyghur élige 19 ölkining yardimi namida rayon'gha meblegh sélip, köplep xitay köchmenlirini köchürüp kélish, rayonning ma'aripini xitaylashturush, diniy étiqadqa türlük namlar bilen cheklime qoyush, en'eniwi medeniyetni cheklesh, ishqa orunlashturush bahaniside Uyghur yashlirini xitay ölkilirige erzan emgek küchi qilip yötkigendin bashqa, türlük jinayetler bilen eyiblinip, türmide yétip chiqqanlargha qarita nazaretni kücheytish arqiliq, rayonda xitay hökümiti arzu qilghan “Menggülük eminlik” yaritishni meqset qilghan iken.