Xitay, ürümchi at beyge meydanidiki ayallargha 'sapa' terbiyisi élip barmaqta

7 - Ayning 7 - küni bir türküm uyghur ayalliri namayish ötküzüp tutqun qilinghan balilirini qoyuwétishni telep qilghan bolup, süret, hasa tutqan bir uyghur momayning xitayning browniklirining aldini sosup hurpiyip turghan körünüshi.

Bu jay yene 7 - iyuldiki ayal we balilarning, xitay hökümitining 5 - iyulda tutqun qilghan erliri we oghullirini qoyup bérishni telep qilip élip barghan tinchliq namayishi bilenmu dunya metbu'atida küchlük diqqet tartqan alahide nuqta bolup qaldi.

Xitay da'iriliri yéqinda bu jaydiki yene Uyghur a'ile ayallirigha mexsus "anilarning sapasini östürüsh kursi" échip siyasiy idiyiwi terbiye élip barghan. Xitay da'irilirining at beyge meydanida olturushluq Uyghurlargha toxtimay qatmu qat bésim ishlitip kéliwatqanliqi chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchilerning küchlük naraziliqini qozghimaqta.

Ürümchi radi'o istansisining yéqinda élan qilghan xewiridin ashkarilinishiche, Uyghur aptonom rayonluq ayallar birleshmisi we ürümchi sheherlik ayallar birleshmisi bu yil séntebirdin bashlap, at beyge meydanidiki ish bashqurush komitéti bilen birliship bu rayonda mexsus " anilarning sapasini östürüsh dersxanisi qurup " 200din artuq Uyghur anigha, qanun'gha ri'aye qilish, diniy siyasetlerge emel qilish hetta qandaq kiyinip yürüsh heqqide ders bérishke bashlighan.

At beyge meydanida olturushluq ahalining 80%tidin köprekini yaqa yurtlardin ürümchige kélip olturaqlashqan Uyghurlar igileydu. Ularning erlirining köpinchisi soda -sétiq we ushshaq tijaret bilen shughullinish arqiliq a'ile iqtisadini qamdisa, ayalliri asasen a'ilide bala terbiyilesh we a'ile ishliri bilen meshghul bolup kelmekte. Ular, Uyghurlarning en'eniwi a'ile bashqurush usulini dawamlashturup kelmekte idi.

Xitayning xewiride at beyge meydanidiki bu a'ile ayallirining sapasini östürüp, özige tayinidighan, öz aldigha kirim qilalaydighan qilish hemde ularning kiyinish, yürüsh -turush jehette sapasini yuqiri kötürüp yardem qilish üchün mexsus terbiyilesh herikiti élip barghanliqini yazghan.
 
Xitay da'irilirining bultur 5 - iyuldin kéyin at beyge meydanida élip bériwatqan heriketlirige diqqet qilsaq, bu jayni alahide kontrolluqqa alghanliqini köreleymiz. Ürümchige ornitilghan 40 ming közitish apparatining 60i at beyge meydanining her bir mehelle -koylirini közitishke qoyulghan, mexsus saqchi ponkiti qurulup yüzdin artuq saqchi we közetchi, charlighuchi xadim ishqa chüshken. Her bir kocha béshigha tekshürüsh ponkiti qoyulghan hemde mehelle komitétlirida mexsus siyasiy idiyiwi xizmet ishleydighan kadirlar heriket qilishqa bashlighan.

Xitay hökümitining nöwette bu jayda yene a'ile ayallirighimu mexsus kurs échip siyasiy sapa terbiyisi élip bériwatqanliqi bizni bulturqi, at beyge meydanida bolup ötken ana - balilar naraziliq herikitini esleshke mejbur qilidu.
 
Eslep ötsek, yeni ürümchide Uyghurlarning 5 - iyul namayishi xitay hökümitining qoral küchi bilen qanliq basturuldi. Bu jeryanda Uyghurlar eng köp topliship olturaqlashqan at beyge meydanimu tutqun qilish herikiti eng jiddiy élip bérilghan jaylarning biri boldi. Eyni chaghda at beyge meydanidin radi'omizgha uchur bergüchi Uyghurlar xitay hökümitining bu jayda olturushluq Uyghurlarni öymu - öy kirip tutqun qilghanliqini, 15 yashtin 40 yashqiche bolghan minglighan bigunah Uyghurning tutqun qilin'ghanliqini bildürgen idi.

Weqedin bir kün kéyin at beyge meydanida erliri, oghulliri, aka - iniliridin ayrilip, imkansiz qalghan 300dek Uyghur qiz -ayalliri 7 - iyulda xitaygha qarshi tinchliq namayishi élip bardi. Quchiqida balisi, yigha -nalisi bilen "erlirimizni qoyup béringlar" dep yighlighan amalsiz qalghan ayallar, béshida aq yaghliq, "oghlumni tutup ketti" dep nale qiliwatqan anilar, "gunahsiz aka inilirimni nege élip ketting" dep xitay qoralliq saqchi we herbiylerdin adalet telep qiliwatqan merdane qizlar we tanka - broniwiklarni chékinishke mejbur qilghan tursun'güldek batur anilarning simasi dunya metbu'atida küchlük tesir qozghighan idi.
 
At beyge meydani tilgha élin'ghanda hélihem ularning Uyghurlarning weziyitige wekil bolup süretlerde qétip qalghan simasi namayan bolidu. Nöwette, at beyge meydanida türlük qismetlerge uchrawatqan bu ayallarni xitay hökümitining qandaqtur " sapaliq" qilimiz dep mexsus kurslargha uyushturup, rohiy bésimni kücheytiwatqanliqi chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliride küchlük naraziliq qozghimaqta.

Bu heqte toxtalghan amérikidiki xelq'ara Uyghur kishilik hoquq we démokratiye fondining yétekchilikidiki amérika Uyghur ayalliri komitéti re'isi zubeyre xanim, xitay hökümiti sapasiz körsitiwatqan at beyge meydanidiki shu Uyghur anilirining emeliyette "heqiqiy Uyghur milliy rohigha ige ghururluq sapaliq Uyghur ayalliri" ikenlikini körsetti.
 
Dunya Uyghur qurultiyining tarmiqidiki gérmaniye Uyghur ayallar komitéti re'isi gülnar osman xanim bolsa, xitayning at beyge meydanidiki Uyghur qiz ayallirigha qaratqan bu terbiyilesh herikitining bu Uyghur qiz ayallirining endishilik weziyitidin dérek béridighanliqini analiz qildi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.