Ürümchidin kelgen bir Uyghur ziyaliysning éytqanliri

2009 - Yili 15 - awghust küni tartilghan bu süret, ürümchining melum köchisi bolup, sürette, xitayning bir guruppa charlighuchiliri uyghurlar mehelliside charlash élip bériwatqan körünüsh.

Ismini ashkarilashni xalimighan bu kishi ürümchi weziyitining hélimu nahayiti jiddiy bolup, ürümchi kochilirida qoralliq saqchilarning charlap yürüwatqanliqini, Uyghurlargha bolghan tekshürüshning nahayiti qattiq ikenlikini bayan qildi.

Bu kishi bizge ürümchidiki barliq téléfon alaqisining qamal qilin'ghanliqini, tor alaqe uchurining tamamen üzüwétilgenlikini sözlep berdi.

Bu kishi bizge 5- iyul küni shinjang uniwérsitétidimu oqughuchilarning toplinip namayish qilghanliqini, mektep a'ililikler qorusigha yighilghan oqughuchilarning 1000din ashidighanliqini bayan qildi.

Bu kishi "5- iyul weqesi" din kéyinki bir hepte ichide shinjang uniwérsitétining qamalgha élin'ghanliqini, mektep ichi bilen sirttiki alaqining ashu mezgilde tamamen üzüwétilgenlikini, ürümchi asminida tik uchar ayropilanning 24 sa'etlep charlash élip barghanliqini bayan qildi.

Söhbet jeryanida bu kishi yene "5- iyul weqesi" din kéyin, xitayning axbarat wastilirida rabiye qadir xanim we chet'ellerdiki Uyghurlarning namayishliri heqqide xewerler bérilgenlikini, rabiye xanim bilen dalay lamaning resimliri téléwizor ékranlirida tekrar körsitilgenlikini bayan qildi.

Bu kishi bizge "5- iyul weqesi" din kéyin, shinjang uniwérsitétining bezi oqughuchilirining yoqap ketkenlikini, uniwérsitét ichidiki xizmetchilerning perzentliridin 2 nepiri ustidin tutush buyruqi chiqirilghanliqini sözlep berdi.

U bizge "5- iyul weqesi" de ölgüchilerning sani heqqide xitay hökümiti élan qilghan 197 neper dégen sanning ishenchlik emeslikini, ürümchi Uyghurliri arisida ölgüchiler 1000 din ashidu, dégen qarashning muqimliship qalghanliqini bayan qildi.

U yene xitay hökümiti weqedin kéyin idare-jem'iyetlerde omumyüzlük siyasiy öginish élip barghan bolup, ishchi-xizmetchilerdin i'ane toplash namida,mejburiy halda 200 yüendin i'ane yighqanliqini, bu pulning weqede ölgen xitaylarning a'ile tawabatlirigha bérilgenlikini bayan qildi.

Uning bayan qilishiche, shinjang uniwérsitéti hem shinjang méditsina uniwérsitéti qatarliq mekteplerde oqughuchilarning mektepke yighilish waqtining 9- ayning axirigha kéchiktürülgen, gerche mektep terep buni izahlap, oqutush binalirining süpitini tekshürüsh üchün dersni kéchiktürülgenlikini uqturghan bolsimu, lékin heqiqiy sewebni héchkim bilmeydiken.

Bu kishi söhbet axirida bizge, "5- iyul ürümchi weqesi" din kéyin, ürümchidiki Uyghurlar bilen xitaylar arisidiki munasiwetning jiddiyleshkenlkini, ilgiri balilirini xitay tili mekteplirige bergen ata- anilarning balilirini Uyghurche mektepke yötkimekchi boluwatqanliqini, belkim bu mewsumluq oqush bashlan'ghandin kéyin, ürümchidiki xitay tili mektepliride oquwatqan Uyghur oqughuchilarning Uyghurche mekteplerge yötkilishi mumkinlikini bayan qildi.

"5- Iyul ürümchi weqesi" ge 2 ay bolay dep qalghan bolsimu, ürümchi weziyiti yenila jiddiy halette bolup,chet'el bilen bolghan téléfon alaqisi hem intérnét alaqisi téxiche eslige kelmidi. Xewerlerdin ashkarilinishiche bu xil halet bu yil öktebirde xitayning dölet bayrimining 60 - yilliqini ötküzüwalghuche dawamlishishi mumkin iken.