Tyenjin shehiridiki Uyghur ashxanisi hujumgha uchridi

YouTube Diki sin - alghudin élinghan bu sürette, 5 - iyul ürümchi qanliq weqesidin kéyin xitay ölkiliride tirikchilik qiliwatqan uyghurlarning ensizchilikte yashawatqanlighini ispatlaydighan körünüsh körsitilgen bolup, bu süret shu sin - alghu léntisida teswirlengen uyghurning biligidiki xitaylarning pichaq bilen yarilandurghan yarisi körsitilgen.

Tyenjin shehiridin ziyaritimiz qobul qilghan Uyghurlarning bildürüshiche, bu qétimi weqe ti'enjinning jongshenmén rayonigha jaylashqan Uyghur ashxanisida yüz bergen. Weqede mezkur rayondiki Uyghur ashxanisi pütünley pachaqlap tashlan'ghan. Melum bolushiche, xitay ölkiliride tirikchilik qiliwatqan Uyghurlar xitay puqralirining hujumigha da'im uchrap turidiken.

Özining ashxana xojayini exmetjanni tonuydighanliqini bildürgen bir Uyghur weqe heqqide özi bilidighan ehwallarni éytip berdi. Bu kishining bildürüshiche, weqe tyenjin shehiri jongshenmén rayonidiki, exmetjan isimlik Uyghur achqan "chöl kawapxanisi" ( gébi shawkaw) namliq Uyghur ashxanisida, 5 - ayning 26 - küni kechte yüz bergen.

U weqening yüz bérish sewebini bayan qilip mundaq dédi: "ashxana xojayini exmetjan méning aghinem bolidu, men bu ashxanigha da'im bérip turimen. Bu ashxanining sodisi yaxshi idi. Aldinqi küni kech sa'et 10 etrapida ashxanigha tamaq yégili kelgen tömüryol idarisining xizmetchiliri bilen bashqa ikki xitay otturisida jédel yüz bériptu. Ashxana xizmetchiliri ashxanining normal sodisigha kapaletlik qilish üchün, ularni jédel qilmasliqqa ündeptu, hem jédelni ayrip qoyuptu. Héliqi ikki xitay puqrasi ashxanidin kétiptu hem bir azdin kéyin tayaq toqmaq kötürgen 30 dek xitay puqrasini bashlap kélip, ashxana xojayinidin tömüryol idarisining xadimlirining iz dérikini qiliptu. Tömüryol idarisi xadimlirining kétip qalghanliqini bilgendin kéyin ular ashxanigha bésip kirip, ashxana ichide urup chéqip weyran qiliptu. Tayaq kötürgen bu xitaylar ashxana xizmetchi xadimlirini urup yarilanduruptu, ashxana xojayini rayondiki "jungshenmén saqchixanisi"gha téléfon qilip, yardem sorighan bolsimu emma saqchilar derhal kelmeptu. Kéyin bu xitaylar ashxana yénidiki qurulush meydanidin tashlarni élip kélip, ashxanigha shiddetlik hujum qilghandin kéyin, ashxana xizmetchiliri saqchilardin özlirini qutquzuwélishni tekrar telep qilip téléfon qilghandin kéyinla andin saqchilar kélip jédelni basturmaqchi bolghan, bu xitaylar boysunmighandin kéyin, saqchilar qoral küchi arqiliq ularni tinchitqan."

Bu kishi saqchilarning jédelni bésiqturush jeryanini bayan qilip, saqchilarning weqeni adil bir terep qilmighanliqigha nisbeten Uyghurlarning naraziliqini ipadilidi. U mundaq dédi: "anglishimche shu kéchisi saqchilar ashxanini urup - chaqqan xitaylarni tutush bilen bille ashxana xizmetchilirinimu tutup kétiptu, ularni bir kéche saqchixanida soraq qilip etisi Uyghurlarni qoyuwétiptu. Hazir anglishimche shu kéchisi jédel chiqarghan xitaylardin 14 nepirini saqchilar tutup turuwétiptu. Saqchilar jédel chiqarghan xitaylarni tyenjin'ge ishlemchilikke kelgen xénenlik yaki xébiylik ishlemchiler deptu. Emma Uyghurlar ularning tiyenjinlik ikenlikini bildürüshiwatidu. Chünki ularning tyenjin teleppuzida sözleshkenlikini ashxana xizmetchiliri bileleydu."

Bu kishi weqege nisbeten Uyghurlarning naraziliqini bildürüp mundaq dédi: "bu qétimliq weqede ashxana xizmetchiliridin 4 kishi qattiq tayaq yeptu, bezilerning bashliri yériliptu, yarisi xéli éghir iken. Men bügün bérip ularni yoqlap keldim. Ashxana éghir weyranchiliqqa uchraptu, ashxana ichidiki hemme nerse urup chéqilip weyran qiliniptu. Ashxana ichige qurulush meydanidin étilghan tashlarning özila ikki qol harwisi kelgüdek bar iken. Emma bu ishni bir terep qilghan saqchilar adil bolmighandek turidu. Ular yarilan'ghan Uyghurlargha peqet "doxturgha bérip körünüp béqinglar" deptu. Ashxanigha hujum qilghan xitaylarni soraq qilidighanliqini, xojayinning ashxanisini dawamliq échiwérishini telep qiptu. Emma weqeni qandaq bir terep qilidighanliqi heqqide téxi éniq bir néme démeptu. Bu ishtin bu yerdiki Uyghurlarning bekla achchiqimiz keldi. Shunga bu ishni dunyagha anglitish arqiliq özimizning kishilik heq - hoquqlirimizni qoghdashni telep qilmaqchimiz. Hazir adwokat izdewatimiz. Hazir bashqa muxbirlarmu bizni ziyaret qilip ehwal igilewatidu. Biz peqet barawerlikni hem adilliqni telep qilimiz."

Biz ashxana xadimidin ehwal igilesh üchün téléfon qilghinimizda u ziyaritimizni qobul qilghan bolsimu emma so'allirimizgha éhtiyat bilen jawab berdi.

"Hazirche hökümet bilen ularning bu weqeni qandaq bir terep qilish mesilisi heqqide sözlishiwatimiz. Hazir ashxana éghir derijide weyran boldi. Ashxanidiki üstel-orunduq, tonglatqu, hawa tengshigüch qatarliq barliq nersiler weyran qilindi. Dukanda jem'iy 6 xizmetchi bar. 4 Er xizmetchi yarilandi, xizmetchilerning bashliri yérilip, tayaq sewebidin ishship ketti. Ayallar tayaq yémidi, emma xojayinning ayali éghir tayaq idi, u weqede qorqup ketkini üchün, hamilidin ensirep turuwatidu. Saqchilar bizge ashxanini weyran qilghan xitaylardin 14 kishini qolgha alghanliqini bildürdi. Hazir saqchilar bizge dukanni weyran qilghanlarning ziyanni tölep béridighanliqini bildürüp, dukanni échishni telep qildi. Emma xojayin weqeni toluq bir terep qilghandin kéyin andin dukanni achidighanliqini bildürdi. Téxi xulase chiqmidi."

Bu xizmetchi xadim bizning tiyenjindiki Uyghurlarning ehwali heqqide sorighan so'alimizgha mundaq jawab berdi: "bu yerdiki Uyghurlarning ehwali her halda yaxshi. Biz heqiqiy ehwalni bek tepsiliy dep bérelmeymiz. Bekmu nacharmu emes, bu yerdiki Uyghurlarning ehwali qedir'ehwal déyishke bolidu."

Biz jongshenmén saqchixanisigha téléfon qilghinimizda, téléfonimizni alghan nöwetchi xadim, bu ishni saqchixanigha bérip igilishimizni éytip mundaq dédi: "men dijorni xadim, bu déloni bir terep qilishqa mes'ul saqchi hazir yoq. Ehwalning tepsilatini shu bilidu. Eger ehwal igilimekchi bolsingiz ete xizmet waqtida saqchixanimizgha kélip, ehwal igileng. Téléfonda sizning ziyaritingizni qobul qilalmaymen."

Biz bu déloni bir terep qilishqa mes'ul bolghan saqchi xadimining qol téléfon nomurini tépip uninggha téléfon qilghan bolsaqmu, emma u téléfonimizni almidi.

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit, weqege nisbeten öz qarishini bayan qildi. Dilshat rishit sözide, chong xitaychiliq idiyisidiki mushundaq xitaylarning xitay ölkiliridiki Uyghurlargha hujum qilish weqelirining yüz bérip turuwatqanliqini, emma weqeni bir terep qilidighan saqchilarning adil bolmaywatqanliqini, buning xitay hökümitining Uyghur qatarliq milletlerge qaratqan siyasitide barawer siyaset qollanmighanliqidin boluwatqanliqini ilgiri sürüp, xitay hökümitini tenqidlidi.

Radi'omiz igiligen uchurlardin melum bolushiche, xitay ölkiliride Uyghurlarning xitay puqraliri teripidin hujumgha uchrash ehwalliri yéqinqi birnechche yildin buyan üzlüksiz köpiyiwatqan bolup, bultur gu'angdung ölkisining shyawgu'en oyunchuq zawutida, Uyghur ishlemchilirining xitay ishchiliri teripidin hujumgha uchrap, adem ölüsh - yarilinish weqesi yüz bergen idi. Shu chaghdimu hökümetning weqeni adil bir terep qilmighanliqigha narazi bolghan Uyghurlar 5 - iyul küni ürümchide naraziliq namayishi ötküzgen we bu namayish kéyin toqunushqa aylinip, hökümet da'iriliri teripidin qoralliq basturulghan hem "5 - iyul ürümchi weqesi" dep atalghan idi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.