Uyghur ili xitay emeldarlirining parixorluq qilmishi eng éghir rayonlarning biri

Tengritagh tor bétining 5 - ayning 6 - künidiki xewiride, Uyghur aptonom rayonida yéqinqi 3yildin buyan, hökümet xizmetchilirining parixorluq délosi 3540 qa yetkenliki, partiye we hökümet tarmaqliri ichide memuri jazagha tartilip chare körülgenler 3769 neper ikenliki bayan qilin'ghan.

Bularning ichide nazaret derijilik kadirlar 15 neper, nahiye ‏ - bashqarma derijilik kadirlar 195 kishi iken.

Uyghur aptonom rayonluq intizam tekshürüsh komitétining ashkarilishiche, 2006 - yili 1 - aydin 2009 - yili 3 - ayghiche bolghan 3 yil ichide, hökümet kadirlirining xizmet qulayliqidin paydilinip, parixorluq qilish ehwali omumyüzlük bolghan.

Xitay tor betliri élan qilghan sanliq melumatlardin ashkarilinishiche, Uyghur rayonida 2003 ‏ - yilidin 2006 - yil 9 ‏ - ayghiche 2007 qétimliq xiyanet - parixorluq délosi bir terep qilinip, 168 milyon yü'en iqtisadiy ziyan tölitiwélin'ghan. Jazalan'ghan jinayetchilerning ichide 50 ming yü'endin yuqiri para alghan we hökümetning 100 ming yü'endin artuq pulini yötkep ishletken 740 neper emeldar bar. Buning 168 i nahiye derijiliktin yuqiri emeldarlar.

Sanliq melumattin körünüp turiduki, 2003 - yildin 2006 - yilghiche bolghan ariliqtiki parixorluq déloliri 2007 qétim bolghan bolsa, 2006 - yildin 2009 - yilghiche bolghan kéyinki 3 yil ichide bu san körünerlik éship 3740 qa yetken. Gerche bu qétim hökümet kadirlirining parixorluq jinayiti jeryanida érishken haram pulining sommisi téxi éniq bérilmigen bolsimu, emma Uyghur ilide hökümet emeldarlirining xizmet qulayliqidin paydilinip parixorluq qilish qilmishliri téximu éghirlighan.

Xewerlerdin melum bolushiche 2008 - yili 6 - ayning 28 - küni qolgha élinip, altay wilayetlik intizam tekshürüsh idarisi teripidin parixorluq jinayiti tekshürülüwatqan, altay wilayiti balbaghay saqchixanisining yang famililik saqchi bashliqi özining xizmet qulayliqidin paydilinip, ayali, uruq - tughqanliri, yéqinliri bilen birliship, mustehkem parixorluq tori shekillendürüp, qisqighina 4 yil ichide esli xénen ölkisi tewelikide bolghan xitay oqughuchilirining nopusini altay wilayitige orunlashturup bergini uchun, ottura hésab bilen her bir nopus uchun 10 ming yü'endin 17 ming yü'en'giche pul alghan, uning 2004 - yil 8 - aydin 2008 - yilighiche bolghan 4 yil ichide parixorluqtin érishken puli, 1milyon 500 ming yü'en xitay xelq puli bolghanliqi ashkarilan'ghan. Bu délo altaydiki nurghun hökümet kadirlirigha chétilghan.

Otken ayda ürümchi saybagh rayonluq sot mehkimisi, Uyghur aptonom rayonluq qatnash nazaritining, hoquqidin paydilinip 200 ming yüen para yégen nahiye derijilik kadiri jang famililik üstidin sot échip, uninggha 10 yilliq qamaq jazasi höküm qilghan idi. Jang famililik bu parixor kadir bu yil 53 yashta bolup ilgiri u altay wilayetlik qatnash bashqurush idarisining birinchi qol bashliqi bolghan, ötken yili 2 - ayda qatnash nazaritige nahiye derijilik kadir süpitide yötkep kélin'gen iken.

Jangning parixorluq délosigha qarighanda, u 2005 - yili we 2007 - yilliri jem'iy 200 ming yu'en para yigen. Sot uning bu jinayiti üchün 10 yilliq qamaq jazasi höküm qilghandin bashqa, 200 ming yu'en etrapidiki shexsi mülkini musadire qilip, siyasiy hoquqidin bir yil mehrum qilghan.

Xitayda hökümet emeldarlirining chiriklishishi ehwali ezeldinla éghir bolup, Uyghur ili xitay emeldarlirining parixorluq arqiliq bayliq toplaydighan jennet makani ikenliki hemmige melum. Uyghur ilide parixorluq jinayiti bilen eyiblen'gen xitay emeldarlirining érishken pul sommisi birqeder köp, chétishliq da'irisi bir qeder keng bolup, nurghun délolar ömüchük tori sheklidiki gireleshme parixorluq, xiyanetchilik déloliri bolghini uchun adette, bu délolarni bir terep qilishta melum kishiler qurbanliq qilinip, bu jinayetke chétishliq bolghan yuqiri derijilik xitay emeldarliri saqlinip qalghan.

2005 - Yili 11 - ayning 8 - küni, lenju sheherlik ottura sot mehkimisi sot échip, Uyghur aptonom rayonining mu'awin re'isi aman hajini parixorluq jinayiti bilen eyibliginide, aman haji délosining wang léchüen bilen munasiwetlik ikenliki heqqide jem'iyette ghulghula bolghan idi. Wang léchüen xitayning Uyghur aptonom rayoni uchun teyinligen partkomning sékrétari, kommunist partiye merkizi siyasiy byurosining ezasi bolup, 2009 - yili 5 - ayda ispaniye soti uni " insaniyetke qarshi jinayet ötküzgen " dep eyiblep tutush buyruqi chiqarghan.

Xitay hökümet emeldarliridiki chiriklik ehwalliri intayin éghir bolup,xitay hökümiti xelqning parixor emeldarlargha qarshi naraziliq keypiyatlirini basturush üchün, qilmishi ashkarilan'ghan qismen emeldarlarni parixorluq bilen jazalimaqta.

Xitay hökümiti gerche chiriklikni yoqitishqa tirishidighanliqini bildürüwatqan bolsimu, emma nurghun mutexessisler, xitaydiki bir partiye diktatoriliqidiki siyasiy tüzülmining chiriklikni keltürüp chiqiriwatqan asasliq amil ikenlikini bildürmekte.

Kanadadiki Uyghur siyasi pa'aliyetchisi memet toxti ependi, xitayning Uyghur élidiki emeldarliri arisidiki chiriklikning tugimeydighanlighini, buning sewebi xitayning Uyghur élide yürgüzuwatqan " muqimliq hemmidin muhim " dégen shu'ari, xitayning Uyghur élidiki emeldarlirining chiriklishishige yéshil chiraq yéqip bergenlikini tekitlidi.

Mutexesislerning qarishiche, hökümetni musteqil nazaret qilalaydighan bir tüzülme ornitilmighiche, xitay da'irilirining bir qanche chirik emeldarni jazalishi bilen chiriklik ehwallirini yaxshilighili bolmaydiken.