Uyghurlar mesilisi chet'ellik yazghuchilarni jelip qilmaqta

Gérmaniyilik yazghuchi aliksandira xanim teripidin qelemge élin'ghan Uyghur milliy herikitining rehbiri, d u q ning re'isi rabiye qadir xanimning hayat kechürmishliri arqiliq sherqiy türkistan xelqining azap - oqubetlirini mezmun qilghan "güldürmama" namliq eser we en'gliyilik yazghuchi kiristiyan teylér teripidin yézilghan "tinjimas Uyghur diyari" qatarliq eserler buning misali.
Muxbirimiz ekrem xewiri
2008.05.29

 "Uyghurlar erkinlik jengchisimu yaki térroristmu?"

Bu yil féwral éyida, Uyghurlargha a'it bolghan yene bir kitab dunyagha kelgen. Bu kitab gérmaniyilik meshhur yazghuchi patrikiya won hahn xanim teripidin yézilghan bolup, "Uyghurlar erkinlik jengchisimu yaki térroristmu?" dégen namda neshirdin chiqqan. Eserning omumi hejmi 156 bet, 59yé'uro baha békitilgen. Kitab toghrisidiki uchurlargha asaslan'ghanda, Uyghurlarning nöwettiki milliy qarshiliq heriketliri we xitay zulumi asasi mezmun qilin'ghan.

Patrikiya won hahn xanimning emgikige köz yügüritsek, uning qanche onlighan tesirlik kitablarning aptori ikenlikini köreleymiz. Lékin bu kitab uning Uyghurlargha a'it tunji esiri bolsa kérek. Kitabni dr. Müller ependining bazargha séliwatqanliqi "amazon" qatarliq intérnét tor betliridin melum.

Térrorluq töhmitige jawab

Eserning kitap muqawisigha chong herip bilen yézilghan asasi mawzusi: "erkinlik jengchisimu yaki térroristmu?" dégendin ibaret. Bu chong mawzuning astigha yene kichik herp bilen "xitaydiki Uyghurlar" dep qoshumche mawzu qoyulghan. Buning bilen, kitapning toluq ismi "xitaydiki Uyghurlar erkinlik jengchisimu yaki térroristmu?" dégendin ibaret bolghan.

Körünüp turuptiki, bundaq bir mawzuning tallinishi xitayning Uyghurlargha, Uyghur milliy herikitige qarita yillardin béri chaplap kelgen böhtanlirigha reddiye bérishni meqset qilghan. Xitay hökümiti 2003 - yili 15- dékabirdin ta hazirgha qeder chet`ellerdiki Uyghur siyasiy pa'aliyetchilirini, Uyghur teshkilatlirini térror töhmiti bilen qarilapla qalmay, weten ichidiki qarshiliq heriketlirinimu mushu katégoriyige sörep kirip, qattiq basturush siyasiti qollinip kelmekte idi. Patrikiya xanimning bundaq bir kitabni yézishtiki meqsidi, milliy azadliq herikitini töhmet bilen basturghili bolmaydighanliqini ispatlash bolsa kérek we zulum astidiki milletlerning kishilik hoquq we démokratik heriketlirige dunyaning ige chiqidighanliqini jakalimaqchi bolsa kérek.
 
Patrikiya xanimning bu kitabining muqawisi özgiche bir uslubta layihilen'gen: bir qarisingiz Uyghur gilemliridiki gül nusxisigha, bir qarisingiz ot yalqunigha, yene bir qarisingiz partlawatqan bombigha oxshaydu. Bundaq stroluq bir layihining tallinishi, eser mezmunigha maslashqan.

"Uyghurlar zadi kim?"

Kitab heqqidiki qisqiche chüshenchide mundaq yézilghan: "xitay hökümiti olimpik musabiqisi mezgilide chet`el muxbirlirining xitay térritoriyisige kirishige ijazet bérish toghrisida axirqi qararni téxi chiqarmidi. Uyghurlarning wetini bolghan shinjang Uyghur aptonom rayonimu oxshashla ishiki taqalghan bir dunya. Undaqta, Uyghurlar zadi kim?"
 
"Xitaydiki Uyghurlar erkinlik jengchisimu yaki térroristmu?" namliq kitabning chüshendürüshide "Uyghurlar zadi kim?" dégen so'alning jawabi süpitide mundaq déyilgen: "xitayning gherbiy shimalida yashaydighan 8 milyonluq nopusqa ige bolghan bu jesur türk milliti, 2001 - yilidiki 11 - séntebir weqesidin kéyin andin dunya teshwiqat wastilirida közge chéliqishqa bashlidi. Lékin he dégendila el-qa'ide bilen alaqisi bolghan bir radikal küch süpitide gewdilendi."

Uyghur heqqidiki mol melumatlar orun alghan

"Xitaydiki Uyghurlar erkinlik jengchisimu yaki térroristmu?" namliq kitabning chüshendürüshide, bu kitabning yalghuz Uyghurlarning étnik terkibi, tarixi, medeniyiti, jughrapiyisi we nöwettiki weziyitige a'it melumatlar bilenla cheklenmestin, yene Uyghurlarning weten ichi we sirtida özlirining milliy iradisini emelge ashurush yolida némilerni qiliwatqanliqinimu öz ichige alghanliqi körsitilgen. Buninggha qarita xitay hökümitining qandaq dehshetlik tedbir qolliniwatqanliqi bayan qilin'ghan.

Kitabta yene xitayning Uyghurlargha qarita tarixtin buyan qandaq bir siyaset yürgüzüp kelgenliki we bügün yene qandaq siyaset yürgüziwatqanliqi etrapliq yorutup bérilgen. Uyghurlarning qedimiy medeniyetlik döletliri, yipek yolidiki seltenetlik hökümranliqining qandaq axirlashqanliqi xulasilan'ghan. Uyghurlarning diniy we medeniy heq - hoquqlirining bügün xitay hökümiti teripidin éghir derijide depsende qiliniwatqanliqi, shiddetlik rewishte assimilatsiyige uchrawatqanliqi ekis ettürülgen.
 
Chüshendürüshte yene eynen halda mundaq déyilgen: " siz bu kitabtin Uyghurlarning nechche ming yilliq medeniyitige a'it uchurlarni, Uyghurlarning qedimqi köp xil diniy étiqadi, yipek yoli medeniyitige qoshqan töhpisi, étnik tüzülmisi hem islam dini étiqadi bilen yashawatqan bügünki künde, xitayning qandaq zulumlirigha uchrawatqanliqigha munasiwetlik melumatlarni tapalaysiz."
 
Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.