Xitayning Uyghur élide néfit qézishni tézletkenliki ilgiri sürülmekte

Xitayning döletlik tereqqiyat we islahat komitéti bu yil 12-may qarar chiqirip, chet'ellerge qaritilghan dizél éksportini toxtitish we pishshiqlan'ghan néfit éksportini qattiq kontrol qilishini uqturdi.

Melum bolushiche, buningdiki asasiy seweb xitayda énérgiyige bolghan éhtiyajning barghanche ösüwatqanliqi bilen munasiwetlik iken.
Xitay xelq'araliq radi'o istansisining 17-maydiki xewirige qarighanda, xitayda bu yil yazda köpligen shirketler tok chiqirish üchün dizél matorluq génératorlarni ishletken. Netijide bu xitayda dizél yéqilghusigha bolghan éhtiyajni ashurghan.

Xewer qilinishiche, buninggha egiship da'iriler dizél bahasini östürgendin kéyin, xitayning jujang derya déltisidiki sana'et bazilirida tok toxtap qélish hadisiliri kélip chiqqan.

“Waqit” zhurnilida élan qilin'ghan “Xitayning gherbide ‛qara altun‚ jiddiy qézilmaqta” namliq maqalide neqil qilishiche, xitayda énérgiye qisliqi körülüshi mumkin dégen perezdin kéyin, xitay hökümiti xitaydiki üch chong néfit guruhini néfit “Ishlepchiqirish iqtidarini toluq jari qildurup, jem'iyet muqimliqi we iqtisadiy tereqqiyatni kapaletke ige qilish” qa chaqirghan.

Maqalide “Qara altun” ning qaramay yeni néfit ikenliki körsitilgen.

Maqalide mundaq déyilgen: xitayning énérgiye ishtihasini “Qaramay shehiri” dep atalghan bu rayonda köz yetküsiz sozulghan we toxtawsiz heriket qiliwatqan néfit nasosliridin roshen körüwélishqa bolatti.

Melum bolushiche, bu yil 2-ayda xitay dölet igidarchiliqidiki xitay néfit we tebi'iy gaz hessidarliq shirkiti qaramay néfitlikining kündilik néfit ishlepchiqirish miqdarini ilgiriki 25 ming 870 tonnidin ashurup, nöwette 29 ming tonnigha yetküzgen. Qaramay néfitliki 2010-yili 11 milyon tonna xam néfit ishlepchiqarghan.

Maqalide Uyghur élidiki Uyghur-xitay munasiwetlirigimu orun bérilgen we 2009-yilidiki “5-Iyul weqesi” qisqiche tonushturulghan. Maqalide mundaq déyilgen: qaramayda ishlar sel addiyraq. Chünki qaramay nopusining 4 ten 3 qismini xitay néfit shirkiti teripidin yallan'ghan köchmen xitaylar igileydu. Uyghurlarning éytishiche, ular xitayche bilse andin ishqa orunlishalaydiken. Emma, bu ikki millet anche ariliship ketmeydiken.

Maqalide neqil qilishiche, xitay néfit uniwérsitétidiki tetqiqatchi go xeytaw: shinjang junggoning énérgiye istratégiyiside intayin muhim, dégen.

Go yene xitayning Uyghur élidiki néfit zapaslirini jiddiy échishidiki eng muhim bir sewebni otturigha qoyghan. U mundaq dégen: nechche on yillardin buyanqi échish sherqtiki néfit zapaslirini xoratti. Shinjangning néfitliri heqiqiy marginal tereqqiyat bilen teminleydu. Yuqiri bahaliq néfit importining yüki éghir.

Xitay hökümiti ötken yili mayda achqan “Shinjang xizmet yighini” din kéyin, Uyghur élide néfit échish qedimini tizlitidighanliqi hemde Uyghur élidiki néfit shirketlirige étibar béridighanliqini bildürgen idi.

Radi'omiz ilgiri igiligen bezi uchurlarda, Uyghur élidiki néfit saheside ishlewatqan Uyghurlarningmu herxil kemsitishlerge yoluquwatqanliqi we Uyghur éli néfit sahesige sélin'ghan mebleghler we yaritilghan ish pursetliridin köchmen xitaylarning menpe'etliniwatqanliqi ilgiri sürülgen idi.