Xitay da'iriliri Uyghur studéntlarni xitay ölkilirige yötkesh pilanini yolgha qoydi

Pilanni ishqa ashurush üchün 16 xil tedbir yolgha qoyulidighan bolup, bularning biri aliy mektepni püttürgen milliy oqughuchilarni xitay ölkilirige yötkep terbiyilesh iken. Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliri bolsa bu siyasetke guman bilen qarimaqta.

Xitay da'iriliri éshincha emgek küchlirini ishqa orunlashturush siyasiti boyiche yillardin béri Uyghur yéziliridiki yash qizlarni asas qilghan emgek küchlirini xitay ölkilirige yötkigen idi. Xitay hökümitining bu siyasiti Uyghur diyarining ichi we sirtidiki Uyghurlarning qattiq naraziliqigha uchrap kelgen bolup, bu hem 5-iyul ürümchi weqesining qozghilishigha seweb bolghan amillarning biri bolup qalghan idi. Emma, xitay da'irilirining 5-iyul ürümchi weqesidin kéyin bu siyasitini toxtitish tügül, qedimini téximu tézlitip, emdilikte nishanni Uyghur studéntlarni yötkeshke qaritiwatqanliqi melum bolmaqta.

Seyshenbe küni tengritagh xewerler toridin bérilgen xewerdin melum bolushiche, Uyghur rayonluq hökümet da'iriliri bu yil aliy mektepni püttürüp ishqa orunlishalmighan milliy yashlarni ichkiridiki Uyghur élige yardem bérishke békitilgen 19 sheher, ölkilerge ewetip terbiyilesh siyasitini yolgha qoyghan.

Igilinishiche, ichkiride terbiyilinishke baridighan studéntlar yériqche imtihan'gha qatnishish, salametlik tekshürüsh we 7 kün dawam qilidighan herbiy meshiq arqiliq tallinip chiqilghan bolup, ular mushu ayning axirighiche ichkiridiki belgilen'gen orunlargha bérip bolidiken. Emma,xewerde bu yashlarning terbiyilinish mudditining zadi qanchilikliki, qaysi türler boyiche qandaq bir terbiye alidighanliqi heqqide éniq chüshenche bérilmigen, emma xewerde studéntlarning téximu yaxshi melumatlarni igilep, qaytip kelgendin kéyin Uyghur rayoni üchün téximu yaxshi xizmetlerni qilidighanliqi ilgiri sürülgen.

Amérika Uyghur jem'iyitining mu'awin re'isi alim séyitof ependi bolsa, xitay hökümitining bu siyasitige guman bilen qaraydighan bolup, u aliy mektepni püttürüp xizmetke chiqishqa teyyar bolghan balilarni yene terbiyilesh üchün ichkirige élip bérishning tolimu ghelite ish ikenlikini bayan qildi.

Xewerdin melum bolushiche, pilan'gha asasen xoten we qeshqer wilayetliridin ichkirige bérip terbiyilinidighan tunji türküm studéntlar tallinip bolghan. Buning ichide xotendin 369, qeshqerdin bir ming 476 we ghuljidin 3 ming 500 studént deslepki qedemde tallan'ghan bolup, ular béyjing shehri we shendung ölkilirige ewetilidiken. Xitay da'iriliri ilgiriki yillarda “Yéza éshincha emgek küchlirini ishqa orunlashturush” siyasiti boyiche yézilardiki yash Uyghur qiz-yigitlirini ichkirilerdiki zawutlargha ewetken bolsa, emdilikte studént yashlarni ichkirige yötkesh herikitini bashlishi közetküchilerning diqqitini qozghimaqta.

Derweqe, ürümchi weqeside ürümchidiki herqaysi bilim yurtlirida oquwatqan aliy mektep oqughuchilirining shundaqla jem'iyette ishsiz yürgen Uyghur yashlirining asasliq küchni teshkil qilghan bolushi xitay da'irilirining qattiq diqqitini tartqan bolup, aptonom rayonning re'isi nur bekri yéqinda ürümchidiki aliy mektep oqughuchilirigha qilghan sözidimu ishsizliq mesilisi üstide alahide toxtilip, bundin kéyin aliy mektepni püttürgen yashlarning ishqa orunlishish mesilisini hel qilishni nuqtiliq orun'gha qoyidighanliqini tekitligen idi.

Chet'ellerdiki közetküchiler bolsa, xitay da'irilirining bu qétimliq weqening sewebini asasliq ishsizliq mesilisi keltürüp chiqardi, dep qarighanliqtin bir qisim Uyghur yashlirini ishqa orunlashturush arqiliq ulardiki naraziliqni peseytish, herxil sewebler bilen ularni xitay ölkilirige türküm-türkümlep yötkesh arqiliq Uyghurlarning nopusini tarqaqlashturush, milliy tuyghusini suslashturush we bu arqiliq asta-asta jimiqturush siyasiti élip bériwatqanliqini bildürmekte.

Emma, jan béqishning helekchilikide qalghan Uyghurlar bolsa, bu pilanlardin xewersizdek körünmekte. Biz bügün xoten'ge téléfon qilip, xotendiki studéntlarning ichkiride terbiyilinish üchün yötkilidighanliqidin xewiri bar-yoqluqini sorighinimizda, ziyaritimizni qobul qilghan bir ayal özining bu ishtin xewirining yoqluqini, emma hazir xotende ishqa orunlishishning ilgirikige qarighanda asanliship qalghanliqini éytti.