Xitayda Uyghur studéntliri kelgüsidin ümidwar emes

“Uyghurbiz” tor békiti 26-aprél élip barghan bu qétimqi ray sinash, xitay merkiziy milletler uniwérsitétining iqtisad penliri dotsénti, musteqil tetqiqati ilham toxti ependining teshkillishi bilen élip bérilghan. Ular xitay ölkiliride oquwatqan studéntlar arisida 3 ay tekshürüsh élip bérip, 8000 xetlik tekshürüsh doklati teyyarlighan.

Doklatta bayan qilinishiche, “Uyghurbiz” tor békiti xitay ölkiliridiki dangliq uniwérsitétlarda oquwatqan 303 neper oqughuchigha ankit ewetip, ularning oqush püttürgendin kéyinki tallash yoli hem kelgüsi istiqbaligha bolghan pozitsiyisini sinighan.

Ankit ewetilgen oqughuchilardin233 nepiri soralghan so'allargha jawab bergen. Bularning ichide 32 nepiri oqush püttürüsh aldidiki oqughuchi, 29 nepiri oqush püttürüp, ish izdewatqan yaki ishqa orunlashqan oqughuchilar, 135 nepiri uniwérsitétlarning 2-yilliqidin yuqiri siniplarda oquwatqan studéntlar, 11 nepiri doktorluqta oquwatqan, 16 nepiri chet'el tilini pishshiqlawatqanlar iken. Ray sinashni qobul qilghanlardin 91 nepiri chet'elge chiqip oquydighanliqini, 8 nepiri xitay ölkiliride qélishni qarar qilghanliqini, qalghan 134 nepiri öz yurtigha qaytip kétishni qarar qilghanliqini bildürgen. Emma, öz yurtigha qaytip kétishni qarar qilghan oqughuchilarning 90% ti özining kelgüsi istiqbalgha ümidsiz qaraydighanliqini bildürgen. Ray sinashqa qatnashqan oqughuchilardin 51% eger kelgüside purset bolsa chet'elge chiqip kétishni oylawatqanliqini bildürgen.

82.3% Oqughuchi özining Uyghurluq milliy kimlikining xizmet tépishigha tosalghuluq qilishi mumkinlikini bildürgen. 81% Oqughuchi özlirining nöwette Uyghur aptonom rayonida élip bériliwatqan herxil bayliqlarni échish, tereqqiyat qurulushlirida Uyghurlar jem'iyetning eng töwen qatlimida dep qaralghini, hetta bu xil tereqqiyatning sirtida qalduruluwatqanliqini üchün, özlirining kelgüsi istiqbaligha nisbeten ümidsiz ikenlikini bildürgen. 88.3%
Oqughuchi özlirining xizmet izdesh jeryanida özining kespiy iqtidar yaki a'ile shara'iti sewebidin xizmet pursitige érishelmise buni qobul qilalaydighanliqini, emma milliy kimliki Uyghur bolghanliqi sewebidin xizmet pursitige érishelmise buni qobul qilalmaydighanliqini bildürgen.

Biz bügün oqush hem xizmet pursiti izdep öz xirajiti bilen amérikigha kelgen ikki neper Uyghur oqughuchini ziyaret qilip, ularning néme üchün chet'elge chiqip oqush hem xizmet pursiti izdewatqanliqini heqqide söhbet élip barduq.

Melum uniwérsitétning dorigerlik kespini püttürgen, yeslidin bashlap xitay tili mektipide oqughan bir qiz özining dorigerlik kespini ela netije bilen püttürgen bolsimu, emma Uyghur élide xizmet tapalmighini üchün, chet'elge chiqip tereqqiyat pursiti izdigenlikini bildürdi.

Bu qiz ularning sinipidiki dorigerlik kespini püttürgen xitay oqughuchilirining hemmisi xizmet tapqan shara'it astida, özining peqet Uyghur bolghini üchünla xizmet tapalmay a'iliside bir yil qalghanliqini, axiri ata-anisining barliq iqtisadini serp qilish bedilige uni amérikigha oqushqa chiqarghanliqini bayan qilip, Uyghurlar uchrawatqan milliy kemsitishning ochuq ashkara ipadiliniwatqanliqini ilgiri sürdi.

Uniwérsitétning 1-yilliqini téxi tamamlimayla 20 yéshida, ata-ana, uruq-tughqanliridin ayrilip, amérikigha kelgen yene bir neper Uyghur qizi, amérikidiki japaliq shara'itta hemme ishni nöldin bashlashqa toghra kelgen halettimu, yenila özining kelgüsige ümid bilen qaraydighanliqini bildürüp, nöwette özige oxshash 20 yash hetta 17-18 yashliq balilarning wetende kelgüsi istiqbalidin ümid bolmighini üchün, chet'elge chiqish yolini tallashqa mejbur bolghanliqini bayan qildi.

Bu qiz Uyghur élidiki shara'it bilen amérikidiki shara'itni sélishturup, gerche bu yerde ata-anisi hem azade a'ile muhitidin ayrilip, yalghuz halette japaliq yashashqa mejbur bolsimu, emma özining amérikida kelgüsi istiqbalini yaritish pursitige ige ikenlikini bildürdi.

Uyghur élide Uyghur yashliri xizmet pursitidin mehrum yashawatqan shara'itta, xitay hökümiti “Shinjanggha yardem bérish” nami astida xitay ölkiliridin xitay yashlirini herxil namlar bilen Uyghur élige yötkep xizmetke orunlashturmaqta idi.