Yawropa - xitay kishilik hoquq di'alogida Uyghur we tibet mesilisi merkezlik muzakire qilindi

Süret, 4 ‏- ayning 29 ‏- künidin 30 ‏- künigiche dawam qilidighan yawropa parlaméntida chaqirilghan "xitay hökümiti bilen söhbetlishish mesilisi: xitay asasiy qanunining ijra qilinish ehwali ‏- uyghurlarning hoquqi" mawzuluq yighinning birinchi künidin bir körünüsh.

Terepler tibet we Uyghur weziyitige da'ir mesililerde özining oxshimighan pikirini otturigha qoyup, öz pikiride ching turushqan.

Yawropa ittipaqi we xitay kishilik hoquq di'alogi seyshenbe küni yawropa ittipaqining bu nöwetlik re'is döliti ispaniyining sahipxanliqida ötküzüldi. Ispaniye tashqi ishlar ministirliqi charshenbe küni élan qilghan mezkur söhbet toghrisidiki bayanatida, madridtiki söhbet tereplerning kishilik hoquqqa munasiwetlik keng da'irilik mesililerde ... Keskin we semimiy pikir almashturushigha sorun hazirlap bergenlikini bildürgen.

Ispaniye bayanatta yene, tibet we Uyghurlarning weziyiti yighinda négizlik muzakire qilin'ghan mesililerning biri ikenliki eskertken bolup, yighinda muzakire qilin'ghan bashqa négizlik mesililer xitayning xelq'ara kishilik hoquq ölchimige ri'aye qilishini telep qilishqa munasiwetlik mesililerge chétilidu.

Ispaniye tashqi ishlar ministirliqining tashqi alaqe ishliri mu'awin diréktori aranzazu banon dawalos xanim radi'omizgha söhbet élan qilip, yawropa - xitay kishilik hoquq söhbiti heqqide toxtaldi, u söhbetning omumi mezmunigha da'ir bezi yip uchlirini bergen bolsimu, lékin söhbetning konkrét mezmuni heqqide melumat bérishni ret qildi. U, "yighinda muzakire qilin'ghan achquchluq mesililer xitayning kishilik hoquq heriket pilanini ijra qilish, bezi shexsi délolardiki hemkarliq, adwokatlarning döletni qanun bilen idare qilish ishliridiki roli, tibet we shinjangdiki weziyet, shimaliy koriyilik musapirlar mesilisi we tor erkinliki, xitayning xelq'ara jinayi ishlar sot mehkimisige qatnishishini telep qilish qatarliq mesililer" dep körsetti.

Ispaniye tashqi ishlar ministirliqining bayanatigha qarighanda, yawropa ittipaqi yene pursetni ghenimet bilip, xitaygha kishilik hoquq buzghunchiliqigha yatidighan "shexsi délolargha da'ir bir tizimlik" bergen. Lékin aranzazu banon dawalos xanim bizge bu tizimliktiki shexslerning ismini ashkarilashni ret qildi.

Ispaniye paytexti madridtiki söhbet yawropa - xitay kishilik hoquq di'alogining 29 ‏- nöwetlik yighini bolup, bu di'alog 1995‏ - yildin buyan her 6 ayda bir qétim ötküzülüp kéliwatqan idi. Madridtiki yighinda yawropa söhbet ömikige ispaniye tashqi ishlar ministirliqi emeldari xorgé domich, xitay wekiller ömikige tashqi ishlar ministirliqi emeldari chén shüy yétekchilik qilghan.

Bu qétimqi yighin 5" ‏ - iyul weqesi"ning bir yilliqining harpisida ötküzülgen bolup, dunya Uyghur qurultiyi we uning künlüki astidiki teshkilatlar xelq'ara jem'iyetni " shinjang"diki weziyetke arilishishqa chaqiriwatqan mezgilge toghra kelgen idi. Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi esqer jan, yawropa ittipaqining madridtiki yighinida xitaygha bésim ishlitip, béyjing da'irilirini aptonomiye qanunigha ri'aye qilishqa heydekchilik qilishini ümid qilidighanliqini bildürdi. Uning eskertishiche, bu mesile Uyghurlar üchün nöwettiki eng jiddiy mesile.

Ispaniye tashqi ishlar ministirliqining bayanatida yene, terepler yuqirida tilgha élin'ghan mesililerni muzakire qilghandin sirt yene, xitaydiki jinayi jaza, mehbuslarning hoquqi, ölüm jazasi, emgek bilen özgertish tüzümini islah qilish, mehbuslarning kechürüm qilinish hoquqi, erz - shikayetchilerge parakendichilik sélish qatarliq mesililerni muzakire qilghan. Lékin ispaniye tashqi ishlar ministirliqi tereplerning tibet we "shinjang" mesilisidiki köz qarishi oxshimaydighanliqini, yighinda her ikkila terepning bu mesilidiki köz qarishini otturigha qoyghanliqini bildürgen. Dunya Uyghur qurultiyidiki esqer jan ependi bolsa Uyghur mesilisining yawropa - xitay kishilik hoquq di'alogida otturigha qoyulushining Uyghurlargha paydiliq ikenlikini eskertip, lékin di'alogning ünümige guman bilen qaraydighanliqini bildürdi. Uning eskertishiche, xitayning xelq'ara kishilik hoquq ölchimini qobul qilip, mejburiyitini ada qilishigha uzun waqit kétishi mumkin.

Yawropa xitay kishilik hoquq di'alogidiki ejeplinerlik nuqtilarning biri, yighinda xitayning yawropa kishilik hoquq mesilisige munasiwetlik bezi teleplerni otturigha qoyup, yawropani kishilik hoquqqa hörmet qilishqa ündigenlikidur. Xewerlerge qarighanda, xitay terep yawropadiki köchmen ishchilarning hoquqi, siyasi partiye - guruhlarning kishilerni az sanliqlargha qarshi irqiy nepretke küshkürtüsh mesilisi, az sanliqlardiki ishsizliq we ularning kemsitishke uchrawatqanliqi qatarliqlarni otturigha qoyup, yawropa ittipaqigha eza bezi döletlerning térrorchiliqqa qarshi turush kürishide ten jazasi qollan'ghanliqini ilgiri sürgen.

Lékin, xitayni tenqid qilghuchi bezi analizchilar xitay otturigha qoyghan bu mesililer yawropa jem'iyitidiki kishilik ijtima'iy xahishlar bolup, bu yawropa ellirining dölet tüzümi we hökümet siyasitining mehsuli emes dep körsetmekte. Ularning qarishiche, xitay bu ikki mesilini arilashturuwétip, özidiki hökümet siyasiti keltürüp chiqarghan kishilik hoquq xatirisidiki meynetchilikni aqlimaqchi boluwatidu.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.