ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس ناملىق كىتاب ئىستانبۇلدا نەشردىن چىقتى

ﺷﯘ ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﺎﯞﯨﺴﻰ

يېقىندا "ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس" ناملىق كىتاب تەكلىماكان ئۇيغۇر نەشرىياتى تەرىپىدىن ئىستانبۇلدا نەشر قىلىندى. 300 بەتلىك بۇ كىتاب 30 دەرسلىكنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، ھەر بىر دەرسلىك بىر قانچە بۆلۈمگە ئايرىلغان. بۇ كىتاب ئۇيغۇر تىلى ۋە گرامماتىكىسىنى ئاساس قىلىپ تۈزۈلگەن بولۇپ، كىتابنىڭ ئاخىرىغا "ياۋا كەپتەر"، "قوش مەسچىت" ناملىق ھېكايىلەر قوشۇمچە قىلىنغان. كىتابنىڭ ئاخىرىغا يەنە كىتابتا ئۇچرايدىغان سۆزلەر ئۇيغۇرچە - تۈركچە لۇغەت شەكىلدە يېزىلغان.

ئىگىلىنىشىچە، 5 ‏- ئىيۇل ئۈرۈمچى ۋەقەسىدىن كېيىن ئۇيغۇرلارغا قىزىقىدىغان ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ تىلى، دىنى، مەدەنىيىتى، تارىخى ۋە سىياسىي ۋەزىيىتى ھەققىدە تەكشۈرۈش ۋە تەتقىقات ئېلىپ بارىدىغان تۈركلەرنىڭ سانى كۆپەيمەكتە ۋە ئۇيغۇر تىلى ئۆگىنىشكە قىزىقىۋاتقان تۈركلەرمۇ خېلى كۆپ ساننى تەشكىل قىلىدۇ، يېقىندا مولا، ئېغدىر ، گازى، ئەنقەرە ، ئەرزۇرۇم ئاتاتۈرك، مالتەپە، ئەپيون، خوجاتەپە قاتارلىق تۈركىيىنىڭ ھەر قايسى شەھەرلىرىدىكى ئۇنىۋېرسىتېتلاردا ئۇيغۇر تىل ‏- ئەدەبىيات بۆلۈمى تەسىس قىلىندى. بۇ خىل بۆلۈملەرنىڭ تەسىس قىلىنىشى بىلەن ئۇيغۇر تىلى دەرسلىك كىتابىغا بولغان ئېھتىياج كۆپەيدى. بۇ بوشلۇقنى كۆزدە تۇتۇپ ئەنقەرە ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئوقۇتقۇچىسى دوكتۇر ئەركىن ئەمەت بىلەن تۈركىيە ئاۋازى رادىئوسى ئۇيغۇر بۆلۈمىنىڭ دىكتورى ئادىلجان بۇ كىتابنى بىرلىكتە تۈزۈپ نەشرگە تەييارلىغان.

بىز بۇ كىتاب ھەققىدە كىتابنى نەشر قىلىپ تارقاتقان تەكلىماكان ئۇيغۇر نەشرىياتىنىڭ مەسئۇلى ئابدۇجېلىل تۇران ئەپەندى بىلەن سۆھبەت ئېلىپ باردۇق.

 ئابدۇجېلىل تۇران ئەپەندى بۇ "ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس" دېگەن كىتابنى نەشر قىلىشتىكى ئاساسى مەقسىتىنى بىلدۈرۈپ مۇنداق دېدى: ئۇيغۇر تىلى تۈركچىگە يېقىن تىل بولغانلىقتىن ئۆگىنىشكە قولاي بىر تىل. يېقىندىن بۇيان تۈركلەر ئۇيغۇر تىلى ئۆگىنىشكە قىزىقىۋاتىدۇ. تۈركىيىنىڭ ھەر قايسى شەھەرلىرىدىكى ئۇيغۇر تىل ‏- ئەدەبىيات بۆلۈمى تەسىس قىلىنغان ئۇنىۋېرىسىتىتلاردا "ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس" دېگەن بۇ كىتابنى دەرسلىك قىلىشقا مۇۋاپىق بولىدۇ دەپ قارايمەن.

ئابدۇجېلىل تۇران ئەپەندى سۆزىدە يەنە، ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس دېگەن كىتابنىڭ ئەھمىيىتى ھەققىدە توختىلىپ، ئۇيغۇر تىلى ئۆگىنىشكە قىزىقىدىغان چەتئەللىكلەر خۇسۇسەن تۈركلەر، چەتئەللەردە تۇغۇلۇپ ئۆسكەن ئۇيغۇر پەرزەنتلەر ۋە ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتچىلىرىنىڭ ئۇيغۇرچە يېزىش، ئوقۇش، ئاڭلاش ۋە سۆزلەشنى ئۆگىنىشتە مۇھىم بىر بوشلۇقنى تولدۇرىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.

بىز يەنە تۈركىيىدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر زىيالىيسى ئازادجان بۇغرا ئەپەندىنىڭ بۇ كىتاب ھەققىدىكى پىكىر قاراشلىرىنى ئالدۇق. ئازادجان بۇغرا ئەپەندى بۇ كىتاب ھەققىدىكى پىكىر قاراشلىرىنى ئىپادىلەپ مۇنداق دېدى: ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس دېگەن كىتابنىڭ نەشر قىلىنىشى باشقا مىللەتلەرنىڭ ئۇيغۇر تىلىنى ئۆگىنىش ساھەسىدە بۇ نەشرىيات تۈنجى بولۇپ نەشر قىلىنغان كىتاب بولغانلىقى ئۈچۈن ئەھمىيەتكە ئىگە بىر كىتاب دەپ ئويلايمەن. مېنىڭ ھېس قىلىشىمچە، يېقىندىن بۇيان بولۇپمۇ 5 ‏- ئىيۇل ئۈرۈمچى ۋەقەسى يۈز بەرگەندىن بۇيان ئۇيغۇرلارغا ۋە ئۇيغۇر تىلىغا قىزىۋاتقان تۈركلەرنىڭ سانى خىلى كۆپ ساننى تەشكىل قىلىدۇ. تۈركىيىدىكى بىر قانچە ئۇنىۋېرىستېتلاردا ئۇيغۇر تىلى دەرسلىك بۆلۈمى تەسىس قىلىندى. ئۇيغۇرلار ھەققىدە مەخسۇس تەتقىقاتلار ئېلىپ بېرىلماقتا. مۇشۇنداق بىر پەيىتتە، ئۇيغۇر تىلىدىن ئاساس دېگەن كىتابنىڭ نەشر قىلىنىشى، تۈركلەر ئۈچۈن بولۇپمۇ، ئۇيغۇرلار ۋە ئۇيغۇر تىلىغا قىزىۋاتقان تۈركلەر ئۈچۈن شۇنداقلا تۈركىيىدە تۇغۇلۇپ چوڭ بولغان ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنىڭ ئۇيغۇر تىلىنى راۋان شەكىلدە سۆزلىشەلەيدىغان، ئوقۇيالايدىغان، چۈشىنەلەيدىغان، يازالايدىغان سەۋىيىگە يېتىشىدە، بۇ كىتابنىڭ ئىنتايىن مۇھىم پايدىسى بولىدۇ دەپ ئويلايمەن. مەن بىر ئۇيغۇر بولۇش سۈپىتىم بىلەن بۇ كىتابنى نەشرگە تەييارلىغان ۋە نەشر قىلدۇرۇپ تارقاتقان كىشىلەرگە تەشەككۈر ئېيتىمەن.