Uyghur yémeklik bazarliridiki halal yémekliklerning siri

Nöwette Uyghur élide keng bazar tapqan bir qisim atalmish “Halal” ichimliklerning esli éytilghandek musulman döletlerdin import qilin'ghan emes, belki yerlik xitay shirketliri “Halal” belgisini özi chaplap bazargha séliwatqanliqi melum bolmaqta.
Ixtiyariy muxbirimiz ruqiye
2013.01.10
yunda-turubisi-zeherlik-may-305.jpg Bir qanunsiz zawutning kölchikige yighiwélin'ghan meynet may. 2011-Yili 10-may chungching.
Imaginechina

Bu heqte toxtalghan közetküchiler, buning Uyghurlarning diniy eqidisige qilin'ghan zor haqaret ikenlikini, échinishliq yéri Uyghurlarning öz hoquqlirini qanuniy yol bilen qoghdash imkaniyitige ige emeslikini bildürdi.

Uyghur bazarliridiki musulman döletlerdin kirgüzülgen yémekliklerning köplüki kishining mestlikini keltürsimu, yémekliklerning heqiqeten musulman döletlerde yasalghan-yasalmighanliqi guman peyda qilmaqta.

Malayshiya we iran qatarliq döletlerde yasalghan rohlandurush ichimlikliri we her xil tatliq yémeklikler Uyghurlarni jelp qilghan bolup, nurghun Uyghurlar “Musulman döletlerdin kirgüzülgen” dep qarighanliqi üchünla, bu yémekliklerni sétiwélishqa bashlighan. Hetta Uyghur yashliri ichimliklerning terkibidiki ximiyilik maddilarning qandaq tesiri bolushi bilenmu hésablashmay istémal qilishqa bashlighan.

Biz Uyghur yashliridin birqancheylen'ge téléfon qilghinimizda töwendikidek inkas largha érishtuq:
Uyghurlar ezeldin yémeklikning halal bolushigha eng qattiq etiwar béridighan millet bolghanliqtin, xitayda yasalghan teyyar yémekliklerni asasi jehettin istémal qilmaytti we peqet yémek ichmek jehette özlirining en'eniwi Uyghur yémeklikliri we Uyghur yémeklik shirketliri yasighan yémekliklerge tayinip kelgen idi.

“5-Iyul weqesi” din kéyin xitay mallirigha bayqut qilish Uyghurlar arisida bir qeder keng ewj alghan bolup, Uyghurlar türkiye qatarliq musulman döletlerdin kirgen mallarni qimmet bolushigha qarimay sétiwélishqa bashlighan. Bu pursetni gheniymet bilgen Uyghur sodigerler malayshiya qatarliq téximu kop musulman döletlerdin mal kirgüzüshke urun'ghan. Xitay hökümiti, Uyghur sodigerlerning xelq'ara bazarlardin mal kirgüzüshi xitay shirketlirige oxshash asan'gha toxtimaydighanliqi seweblik, bezi Uyghur sodigerler xitay ölkilerdiki xitay shirketliri bilen alaqiliship ular arqiliq her xil yémekliklerni kirgüzmekchi bolghan.

Netijide, xitay shirketliri ular kirgüzmekchi bolghan malni özliri xalighanche yasap ulargha erzan bahada satqan. Biz musulman döletlerning “Halal” tamghisi bésilghan ichimliklerni sétiwatqan Uyghurlarning bu yémekliklerni qandaq élip kirgenlikini éniqlash üchün “Wehshiy bugha” isimlik ichimlikni kirgüzüwatqan bir Uyghur sodiger bilen alaqileshtuq.

U, bu xil ichimlikni xitay shirkiti arqiliq kirgüzidighanliqini, u shirketning özi sétiwatqan bu ichimlikni malayshiyadin kirgüzüp béridighanliqini bildürdi. U özining mallirining xitay shirketliri teripidin xitayda yasilidighanliqini étirap qilmighan bolsimu, musulman döletlerning markisi chaplan'ghan yémekliklerni xitayning köchürüp yasash mumkinchilikini inkar qilmidi we buning erzan toxtaydighanliqini bildürdi.

Emma, biz bu sodiger ichimlik kirgüzgen shirket bilen alaqileshkinimizde, alaqileshküchi lyu isimlik ayal, özlirining “Tyenkey ren” dep atilidighan bu xitay shirkitining pütün Uyghur rayonigha “Halal yémeklik” sétip yillardin béri nurghun payda éqiwatqanliqini, bu halal yémekliklerning köpchilikini özliri yasap “Halal” tamghisi chaplap qoyidighanliqini bildürdi.

Rast bilen yalghan ariliship ketken xitay jem'iyitide, xitaylarning Uyghurlargha yasap bériwatqan halal yémekliklerning qanchilik “Halal” ikenliki éniq emes. Chünki bu yémekliklerge xitay shirketliri musulman döletlerning “Halal” tamghilirini özliri chaplap qoyghan.

Bu ehwal xelq'aradiki mutexessislerning diqqitini tartqan bolup, kanada tashqi ishlar meslihetchisi, xitayni tetqiq qilghuchi mutexessis charléz burton xitaydiki Uyghur musulmanlirining halal yémekliklirige tutulghan pozitsiyining oynishidighan ish emeslikini bildürüp mundaq dédi: “Bu bir tereptin xitayda chiriklik we parixorluqning éghirliqidin boluwatqan bolsa, yene bir tereptin musulmanlarning dinigha hörmet qilidighan exlaqning bolmighanliqi, yeni döletning Uyghurlarning dinini qoghdimay, eksiche haqaret qilip kelgenlikidin. Bu hergizmu addiy mesile emes.”

U yene Uyghurlarning özlirining diniy erkinlikige qiliniwatqan bu xil ziyankeshliklerning aldini alghudek heq-hoquqi yoqluqi üstide toxtilip mundaq dédi:
“Xitayda sözlesh erkinliki we bu xil éghir derijidiki bir milletning dini bilen oynishidighan qanunsizliqqa qarshi heriket élip baridighan we Uyghurlarning dinini qoghdaydighan hökümetsiz teshkilatlar bolmighanliqtin bu mesilini otturigha chiqirip Uyghurlarning hoquqini qoghdash nahayiti tes. Men Uyghur musulmanliri üchün bekmu azabliniwatimen, bu intayin éghir mesile, buni dunya we bashqa musulman eller bilishi kérek.”

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.