Uyghur ziyaliyliri: tibet ziyaliylirining achliq élan qilishi Uyghur ziyaliylirini oyghitishi kérek

Bu heqte pikri yürgüzgen Uyghur ziyaliyliri, bu tibet ziyaliyliri shu arqiliq öz wijdaniy burchini ada qilishqa tirishiwatqanliqi, Uyghurlarningmu Uyghur milliy dewasini téximu ewj aldurush üchün her sahede birlik shekillendürüshi zörürlükini bildürdi.

Tibet bölümining igilishiche, 7-noyabir tibet sachuda siji isimlik bir tibetlik özige ot qoyghan bolup, neq meydan'gha yétip kelgen xitay qoralliq saqchiliri otni öchürüp, sijini tutup ketken we qamap qoyup dawalatmighan. Netijide 18-noyabir siji türmide qaza qilghan.

27-Noyabir kechte, gensu sachuda saji jashi isimlik 18 yashliq bir tibet, xitay hökümitining qattiq qol siyasitige naraziliq bildürüp, özige ot qoyup neq meydanda qaza qilghan. Bu yéqinqi ikki ay ichide shaxé nahiyiside yüz bergen 8-qétimliq özige ot qoyup qarshiliq bildürüsh herikiti, saji jashi yéqinqi 24 kün ichide özini köydürüp qarshiliq bildürgen 25-tibetlik.

Xewerde yene, saji jashining hindistan daramsaladiki bir tughqini, uning özini köydürüshtin burun öyige téléfon qilip, tibet xelqining hörlüki üchün özini qurban qilidighanliqini éytqandin kéyin özini köydürgenlikini ilgiri sürgen.

Tibetlerning xitayning tibetlerge yürgüzüwatqan qattiq qol siyasitige naraziliq bildürüp, özini köydürüp qarshiliq bildürüsh herikiti yéqindin buyan küchiyishke bashlighan.

Xewer qilinishiche, xitay hökümitining qattiq qol siyasitige naraziliq bildürüp, özini köydürüp qarshiliq bildürüsh herikiti élip barghan qérindashlirini qollash we xitay türmiliride azab chékiwatqan qérindashlirigha hésdashliq qilish üchün, lxasani merkez qilghan halda bashqa tibet rayonlirida yashaydighan aliy mektep oqughuchisi, hökümet kadiri, yazghuchi, tijaretchi we ziyaliy bolup 60 tin artuq tibetlik 26 we 28-noyabirdin bashlap achliq élan qilish pa'aliyiti qanat yaydurghan.

Türkiyidiki Uyghur ziyaliysi weli ependi tibet ziyalirining qérindashlirini qollap achliq élan qilghanliqi heqqide toxtilip, hazir xitayning meyli Uyghurlargha bolsun, meyli tibetlerge bolsun mezkur milletlerge qaratqan basturush siyasitining künséri éship bériwatqanliqi, insaniy we wijdani nuqtidin qollashqa tégishlik ikenlikini bildürdi.

Weli ependi yene, tibet dawasining tibetler arisida keng kölemde yéyilishqa bashlap, her sahediki tibetlerning qobul qilishqa bashlighanliqi, milletning teqdiri heqqide her sahe kishilirining birlikte heriket qilishining zörürlükini tonup yetkenlikining belgisi ikenliki dep qarashqa bolidighanliqini, tibet ziyaliylirining bu pa'aliyiti we tibetliklerning özini köydürüp qarshiliq bildürüsh herikitining, tibet mesilisini muweppeqiyetlik halda dunya küntertipige élip chiqalighanliqini ilgiri sürdi.

U yene, Uyghurlarningmu xitayning qattiq basturush siyasitige duch kéliwatqanliqini, Uyghurlargha qaritilghan basturushning tibettikidinmu éship chüshidighanliqini, shunga Uyghurlarningmu xitay hökümitining basturush siyasitige bolghan qarshiliq herikitining bashqiche usulupta, salmiqi éghir we keng kölemde bolushi kéreklikini, weten ichi we sirtidiki Uyghurlarning bir biri bilen maslashqan halda qarshiliq pa'aliyetliri élip bérishi kéreklikini, buning üchün weten ichi we sirtidikilerning zich alaqe ornitip, ortaq pikir we idiyide heriket qilishi kéreklikini, mushundaq bolghanda xitayning Uyghurlargha qaratqan basturush siyasetlirini xelq'ara jama'etchilikke pash qilghili bolidighanliqini, shundaqla weten ichide pa'aliyet qiliwatqan qérindashlargha rohi ilham bergili bolidighanliqini ilgiri sürdi.

Türkiyide yashawatqan Uyghur ziyaliysi azadjan bughra bu heqte toxtilip, özini köydürüp qarshiliq bildürüshning bir döletning siyasitige, qanunigha bolghan naraziliq pa'aliyitining eng yuqiri sewiyisi ikenlikini, bu heriketning netijiside amérika dölet ishlirining bu heqte bayanat élan qilghanliqini tilgha élip, Uyghur ziyaliyliriningmu özning mes'uliyet tuyghusini oyghitip, bashlamchiliq rolini jari qildurushi kéreklikini bildürdi.

Bu weqelerdin kéyin, amérika dölet ishlar ministirliqi bayanatchisi wéktoriye nuland bayanat bérip, amérika dölet ishliri mu'awin ministiri mayk posnérning, özige ot qoyup qarshiliq bildürgen tibetliklerning a'ile-tawabi'atliri bilen körüshüp ulargha hésdashliq qilidighanliqini, xitayning tibetke qaratqan basturushliridin bek endishe qilidighanliqini bildürüsh bilen birge, amérika hökümitining xitayning tibette eks tesir bériwatqan siyasetlirige hemde diniy erkinlik, söz-pikir erkinliki, teshkillinish-jem'iyet qurush erkinlikige qoyuluwatqan cheklimilerge yéqindin diqqet qiliwatqanliqini bildürgenidi.

2009-Yili 4-aydin tartip bügün'giche xitayning qattiq qol siyasitige naraziliq bildürüp, özige ot qoyup qarshiliq bildürgüchi sani 91 kishige yetken.