Uyghurlarning muhit asrash medeniyiti

Shunga Uyghurlarning ana makani yap - yéshil, baghu - bostanliq we bekmu chirayliq bolghachqa herkimning zoqini qozghap kelmekte.

Qedimki Uyghurlardiki muhit asrash qanuni

"Shinjang ijtima'iy penler tetqiqati" zhurnili 1988 - yilliq omumiy sanining 22 - bétide mundaq dep yézilghan: " miladiye 220 - yilidin 420 - yilighiche dewr sürgen qedimki Uyghur pishamshan begliki xarabisidin tépilghan qarushti yéziqidiki tarixiy höjjetlerning biride: "qandaqla bir kishi birer derexni yiltizi bilen késip tashlisa, uninggha bir at jerimane qoyulidu, qandaqla bir kishi birer derexning shéxini késidiken, uninggha bir siyir jerimane qoyulidu" déyilgen.

Bu tarixiy höjjetni miladiye 420 - yillardiki orman qanuni yaki muhit asrash qanuni déyishke bolidu.

Uyghurlarda ilgiri bar bolghan örp - adet, diniy ang bilen yughurulup, kéyinki ewladlargha singdürülüp kéliniwatqan "yash nota köchetni kesse yaki oshtuwetse, shu adem yash ölüp qalidu" dégen hékmetlik, chongqur menige ige xelq temsilini pasahetlik ilmiy yekün déyishke bolidu.

Muhit asrash sawabliq ish

Islam dinidimu tebi'etni bulghash, uning tengpungluqini buzush, derex - ormanlarni nabut qilish gunah hésablighinidek, derex tikish, muhitni yéshilliqlar bilen zinnetlesh sawabliq emeldin sanilidu. Peyghember eleyhissalam bu heqte:" qandaqla bir kishi birer derex tikse, insanlar yaki haywanlar yaki uchar qushlar uning méwisidin yése, uni tikken kishige sediqining sawabi yézilidu" dep körsetken.

Chünki tebi'et  allata'alaning sen'itidur. Allata'ala tebi'etni insaniyetning menpe'eti üchün yaritip bergen. Her qandaq bir insanning tebi'etke bolghan burchi tebi'ettin yolluq halda paydilinish, uni bulghash we buzulushtin asrash, uni söyüsh we qoghdashtin ibarettur.