Wang léchüenning Uyghurlargha qaritiwatqan süyiqestliri

• Muxbirimiz ömer qanatning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghur aptonom rayoni partkomning sékritari wang léchüen. Menbe:www.xjtsnews.com

Gherb metbu'atida élan qiliniwatqan bezi maqale we mulahizilerde, xitay da'irilirining, Uyghur pa'aliyetchilirining, olimpik 2008‏ - yilliq olimpik tenheriket yighinigha qarshi hujum pilanlighanliqini shuningdek xitay yoluchilar ayropilanini partlitishqa urun'ghanliqini dunyagha élan qilish arqiliq, olimpik harpisida Uyghurlargha qarshi élip bériwatqan basturush herikitini aqlashqa tirishqanliqi, lékin Uyghur pa'aliyetchilerning térrorluq hujumlar pilanlighanliqi toghrisida yéterlik delil - ispatlarni otturigha qoyalmighanliqining, dunya jama'etchilikide guman qozghighanliqi bayan qilinmaqta.

Bu maqale we mulahizilerde tekitlinishiche, bundaq bir peytte, tibette bashlan'ghan naraziliq herikiti we xitay hökümitining bu naraziliq heriketlirini qattiq qolluq bilen basturghanliqi, xitay hökümitining 2008‏ - yilliq olimpik tenheriket yighinidin, dunyagha xitayni inaq bir jem'iyet qilip körsitish we özining obrazini tiklesh üchün paydilinish arzusini bit ‏ - chit qilghan.

Yene bir qisim mulahizichiler, élan qilghan maqaliliride, Uyghur we tibet xelqlirining xitay hakimiyitige qarshi bash kötürüshining sewebliri üstide toxtilip, buning asasliq sewebi, xitay hökümitining Uyghur éli we tibetke qaratqan siyasiti dep körsetmekte.

25‏ - Mart küni amérikida chiqidighan " nyu ripablik" yeni yéngi jumhuriyet gézitide élan qilin'ghan bir mulahizide, xitay hökümitining, Uyghurlargha qaratqan basturush siyasitini heqliq körsitish üchün, atalmish térrorluq süyqestini dunya jama'etchilikige élan qilghan bolushi mumkinliki otturigha qoyulghan.

Jashiwa kurlantsik teripidin élan qilin'ghan mulahizide mundaq déyilgen: " bu ayning bashlirida xitay hökümiti Uyghur térrorchilarning olimpik yighinigha qarshi hujum pilanlighanliqini jakarlidi. Olimpik tenheriket yighini ötmüshte bir nechche qétim qanliq hujumlargha sehne bolghanliqi üchün, bu elwette xelq'ara jama'etning diqqitini qozghaydighan bayanat idi. Hetta bezi tenheriketchiler, xitay hökümitining, bölgünchilerning hujumining aldini alghanliqini anglap, rahet bir nepes alghan bolushi mumkin."

Mulahiziside, wang léchüenning, Uyghurlarning térrorluq pilani heqqide héchqandaq pakit otturigha qoyalmighanliqini tekitligen, aptor, "eger xitay hökümiti, atalmish olimpikke qarshi térrorluq süyqesiti toghrisidiki oyunida ghelibe qilghan bolsa, bu xitaygha xelq'ara jama'et aldida, shinjangdiki basturush heriketlirini aqlash üchün,tépilmas purset yaritip bergen bolatti" deydu.

Tibettiki naraziliq heriketliridin kéyin, xitay da'irilirining tibetlerning diniy dahisi dalay lamani térrorluq teshkilatlar bilen hemkarlishiwatidu, dep eyibligenlikini eskertken jashiwa kuralntsik mulahiziside mundaq deydu" xitay da'irilirining dalay lama gha qaratqan eyibleshliri, béyjing hökümitining olimpik bixeterlikidin, atalmish düshmenlirini üzül - késil ujuqturush üchün paydilinish meqsitide yolgha qoyghan yéngi taktikisi bolushi mumkin.

Mulahiziside, Uyghurlarning xitay hakimiyitige qarshi naraziliqining sewebliri üstidimu toxtalghan aptur yene mundaq dégen: " 2000 ‏ - yilidin kéyin, xitay hökümiti Uyghur pa'aliyetchilirini we Uyghur milliy herikitini basturupla qalmastin, Uyghur medeniyitige qarshi keng da'irilik yoqitish herikiti bashlatti shuningdek xitay köchmenlirige shinjanggha bérip, tijaret bashlishi üchün pul yardimi bérishke bashlidi. Xitay hökümitining bundaq siyasetlirige qarshi chiqqan Uyghurlar nahayiti qattiq jazalandi. Netijide pütün shinjangdiki Uyghurlarda bir dehshet we qorqunch peyda boldi."

Mulahiziside, birnechche qétim Uyghur élini ziyaret qilghanliqini eskertken aptur, bu ziyaretliri jeryanida, özi bilen sözlishidighan adem tépishta qiynalghanliqini tekitligen.

23‏ - Mart küni en'gliyide chiqidighan sendi taymiz gézitide élan qilin'ghan bir maqalide bolsa, xitay hökümitining Uyghur we tibetlerge qaratqan siyasitining asasliq nishani izahlan'ghan.

Mezkur gézitining yiraq sherq rayonidiki muxbiri maykél sheridan teripidin élan qilin'ghan maqalide, xitay hökümitining az sanliq milletler bolupmu Uyghur éli we tibetke qaratqan siyasitining wang lichüen, jang chingli we li déju qatarliq üch kishi teripidin békitilip yolgha qoyuluwatqanliqi tekitlen'gen. Maqalide körsitilishiche, bu siyasetning tüp nishani, mezkur rayonlardiki milliy heriketlerni basturush, xitayning ichki ölkiliridin bu rayonlargha milyonlighan xitay köchmenlirini yötkesh, yer asti we yer üsti bayliqlirini xitay iqtsadiy tereqqiyati üchün ishlitish, rayondiki xelqlerning milliy medeniyitini yoqitish we ularni xitay jem'iyitige qoshuwétishtin ibaret iken. (Dawami bar, ömer qanat)