Wang lishyong qatarliq yazghuchilar ochuq xet élan qilip xitay hökümitini nöwettiki milli siyasitini tüzütishke chaqirdi

Wang lishyong qatarliq xitay yazghuchiliri ochuq xet élan qilip, xitay hökümitini nöwettiki milli siyasitini tüzütishke chaqirdi. Tor betliridiki uchurlardin melum bolushiche, xette nuqtiliq halda tibetlerning özini köydürüp naraziliq bildürüsh weqeliri hem yéqindin buyan Uyghur rayonida yüz bergen hujum qilish weqeliri tilgha élin'ghan.
Muxbirimiz méhriban
2012.03.09
wang-lixiong-dalay-lama-305.png Sürett wang lishyung ependi dalay lamadin “Heqiqet nuri” mukapatini tapshurup almaqta
AFP

Xette yene xitay hökümitining hazirqi milli siyasitide tekitliniwatqan qattiq basturush yoli bilen mesilining hel bomaydighanliqini, eksiche xitaydiki tibet, Uyghur mongghul qatarliq milletler mesilisining téximu jiddiliship kétidighanliqi ilgiri sürülüp, xitay hökümitining nöwettiki milli siyasitini qayta tekshürüp tüzütishi telep qilin'ghan.

7 - Mart küni béyjingda échiliwatqan ikki yighin'gha qatnishiwatqan Uyghur aptonum rayoni emeldarliridin jang chünshen, nurbekri qatarliqlar hemde sichü'en tibet rayonidiki emeldarlar muxbirlarning ziyaritini qobul qilip, bu rayonlarda muqimliqqa kapaletlik qilish üchün, qattiq zerbe bérish herikiti élip baridighanliqini tekitligendin kéyin, xelq'ara metbu'atlarda buninggha qarita jiddi inkaslar bérilish bilen bille, xitay ichidiki ziyaliylarmu'inkas qayturup, xitay hökümitidin nöwette yürgüzülüwatqan milli siyasetke tüzitish kirgüzüshni telep qildi.

9 - Mart küni wang lishong qatarliq xitay yazghuchiliri torda ochuq xet élan qilip, memliketlik xelq qurultiyidin nöwette tibet hem Uyghur qatarliq xitay bolmighan milletler üstidin yürgüzülüwatqan qattiq qolluq bilen basturushtin ibaret milli siyasetke tüzütüsh kirgüzüshni telep qildi.

9 - Mart küni twitér qatarliq ammiwi tor betliride wang lishong ependi qatarliqlar teripidin béyjingda échiliwatqan xelq qurultiyigha qaritip yézilghan, xitaydiki tibet, Uyghur qatarliq xitay bolmighan milletlerning nöwettiki weziyiti we xitay hökümitining bu milletlerge qarita yürgüzüwatqan milli siyasitini qayta tekshürüp tüzitish telep qilip yézilghan xet élan qilindi.

Xette nuqtiliq halda bulturdin buyan dawamlishiwatqan tibet rahiplirining özlirini köydürüsh arqiliq naraziliqini ipadilesh heriketliri hemde Uyghur aptonum rayonida yüz bériwatqan hujum qilish weqeliri tilgha élinip, xitay hökümitining nöwette tibetler hem Uyghurlargha qarita yürgüzüwatqan qattiq basturush siyasitining, xitay hökümiti arzu qilghan “Menggülük eminlik” weziyitining ornigha, bu rayonlarda hökümetke qarshi naraziliq keypiyatining téximu küchiyishidek weziyetning kélip chiqishi mumkinliki ilgiri sürüldi.

Xette bu nöwetlik xelq qurultiyining tibette yüz bériwatqan özini köydürüsh arqiliq naraziliq bildürüsh he'iketlirining hem Uyghurlar rayonida yüz bériwatqan hujum qilish heriketlirining yüz bérish sewebini tekshürüp, milli siyasettiki xataliqlarni tüzitish telep qilinip, mundaq bayanlar bérilgen.

“Yéqindin buyan tibetlerning özini köydürüp ölüwélish heriketliri barghanche köpeydi, shinjangda bolsa hujum qilish weqeliri tekrar yüz berdi. Tibetler hem Uyghurlar olturushluq rayonlarda saqchi aptomobilliri köpeytilip, jeng meydanini eslitidighan menzire barliqqa keldi. Ilgiriki chaghlarda nisbeten tinch rayon dep teriplinip kéliwatqan ichki mongghuldimu bultur milli qarshiliq herikiti yüz berdi. Mana bularning hemmisi nöwette yürgüzülüwatqan milli siyasette éghir mesile barliqini bildüridu. Memliketlik xelq qurultiyi milletler rayonining heqiqi ehwalini éniqlash üchün tekshürüsh élip bérishi, nöwette yürgüzülüwatqan milli siyasetke qarita tekshürüp - tüzitish élip bérishi kérek.”

Xette xitay hökümet da'irilirining tibetler hem Uyghurlarning naraziliq heriketliridin kéyin, hökümetke qarshi qozghalghan bu naraziliq heriketlirini chet'ellerdiki teshkilatlarning qoli bar dep eyiblesh bilenla cheklinip, bu xil qarshiliq heriketlirining yüz bérishidiki heqiqi sewebni ammigha élan qilmighanliqi bayan qilinip, xelq qurultiyidin weqening heqiqitini awamgha ashkarilash telep qilindi.

Xette bu heqte toxtilip," 2008 - yilidiki11 - mart lxasa weqesidin kéyin, tibet yerlik da'iriliri“11 - Mart weqesini dalay lama we uning teshkilat guruhliri meqsetlik halda pilanlighanliqi heqqide toluq ispatimiz bar” dep élan qildi. 2009 - Yildiki 5 - iyul ürümchi weqesidin kéyin, shinjang da'iriliri weqeni chégra sirtidiki 3 xil küchler etrapliq pilanlighan hem teshkilligen dep élan qildi. Emma taki bügün'ge qeder weqening yüz bérishidiki heqiqi sewebni awamgha élan qilmidi. Biz memliketlik xelq qurultiyining munasiwetlik orunlargha qarita tekshürüsh élip bérip, tekshürüshning netijisini élan qilishini tewsiye qilimiz.” déyildi.

Xette yene, hökümetning milli siyasitige bolghan naraziliq sewebidin qozghalghan bu xil qarshiliq heriketlirini, da'irilerning chet'ellerdiki teshkilatlargha baghlashqa urunup, hökümet xizmitidiki xataliqlarni yoshurushqa tirishiwatqanliqi tenqitlinip, xelq qurultiyidin nöwettiki" qattiq qolluq bilen basturush"siyasiti yürgüzgüchilerni cheklesh telep qilindi.

Xette mundaq déyildi: “Milli mesililerning yüz bérish sewebini chet'ellerdin izdep, hökümetning xataliqini yoshurushqa bahane izdesh, mes'uliyettin qéchish qatarliqlar mesilini téximu éghirlashturiwétidu. Nöwette yüz bériwatqan milli munasiwetke da'ir weqelerning barghanche köpiyishi, kéngiyishi, yüz bérish mudditining qisqirishi qatarliqlarning hemmisi buni ispatlimaqta. Memliketlik xelq qurultiyi döletning uzun muddetlik eminlikini nezerde tutup, nöwettiki öz menpe'etige chogh tartidighan biyokratliqning döletning kelgüsi teqdiridin yuqiri orun'gha qoyush qilmishini cheklishi kérek. Memliketlik xelq qurultiyi nöwette ewj éliwatqan qattiq qolluq bilen basturush yolini talliwalghan emeldarlarni etiwarlap ishlitish xahishigha chek qoyushi kérek. Chünki bu xil qattiq qolluq bilen basturush milli rayonlardiki weziyetni téximu qatmallashturiwétidu. Memliketlik xelq qurultiyi choqum bu xil siyasetke tüzütüsh kirgüzüshi kérek.”

Wang lishung qatarliq xitay yazghuchiliri teripidin xelq qurultiyigha qaritip yézilghan bu ochuq xet heqqide xitay hökümet metbu'atlirida bügün héchqandaq xewer bérilmidi. Wang lishong ependi bilen bille xitay xelq qurultiyigha bu xetni élan qilghan xitaydiki yazghuchi ying déyi ependi bügün erkin asiya radi'osi xitay bölümining ziyaritini qobul qilip, wang lishong ependining tibet millitidin bolghan ayali yazghuchi wo'isér birlikte a'iliside nezerbend qilin'ghanliqini bildürdi.

Aldinqi küni tibet millitidin bolghan yazghuchi wo'isér xanim erkin asiya radi'osi tibet bölümi hem b b s agéntliqining ziyaritini qobul qilip, tibetlerni emdi özini köydürüp naraziliqini ipadileshning ornigha nöwettiki ré'alliq aldida baturluq bilen yashashqa chaqirghan idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.