Wapadarliq we uning peziliti

Wapadarliq dégen söz qolaqlargha chirayliq anglinidighan, qelblerge tolimu yéqimliq bir söz. Herkimning könglidiki wapadar kishilerge bolghan hörmet - ihtiram, uning bilen mu'amile qilish ishliridiki xatirjemlik, ishench we köngül azadiliki buni ispatlap turuptu.
Muxbirimiz ömerjan toxti
2009.12.29

Chünki wapadarliqtin ibaret bu güzel exlaq kishiler bilen mu'amile qilishtiki ishench we xatirjemlikning kapalitidur.
 
Peyghember eleyhissalam :" musulmanlar shertlirige ri'a qilghuchilardur" dep körsetken. Musulman belgiligen shertlirige, qilghan wedisige wapa qilidighan ademdur! wedige xilapliq qilish, ehdini buzush munapiqliqning alamiti bolup, bir ademde kamil musulmanliq bilen munapiqliq hergiz birleshmeydu. Peyghember eleyhissalam ehdisini buzidighan, wedisige turmaydighanlarning imani kamil emeslikini éniq otturigha qoyup:" ehdisige wapa qilmaydighan ademde diyanet yoq"dégen. Chünki insanning ehwali islamning hemme tereplirini toluq qobul qilip, emel qilmighiche tüzelmeydu. Islam bir pütün hayat nizami bolup, u parchilanmaydu."

Se'udi erebistanining medine munewwere shehiridiki islam uniwérstétini püttürgendin kéyin, se'udi erebistan radi'osining Uyghur bölümide xizmet qiliwatqan muhemmed niyaz hajim bilen buheqte söhbet ötküzgen iduq.

Muhemmed niyaz hajim bilen söhbet

Muhemmed niyaz hajim wapadarliqning muhim bolghan türliri heqqide toxtilip mundaq didi:" zamanimizda musulmanlar arisida eng köp omumlashqan wapasizliqning biri qerz mu'amiliside wapasizliq qilishtur. Birawgha hajiti chüshkende, uningdin bir yü'en chaghliq qerz élish üchün qilmighini qalmaydighan, ewrishimdek tolghunup yürüp, qolini meydisige qoyup töwenchilik bilen nechche qétim tazim qilip, özini yalghandin wapadar körsitip turup hajitini rawa qiliwalghandin kéyin, tetür qariwalidighan, qerzni sorisa yalghan wediliri we yoq özürliri bilen qerz igisini qayil qilip, qerzni arqigha söreydighan, namerdlerni her jayda köriwatimiz. Melumki, allah ta'ala özining heqqi bolghan "qil", qilma" dégen emr - permanlirigha xilapliq qilghuchilarni xalisa ularning tewbe qilishi bilen, xalisa tewbisiz kechüriwétidu. Chünki allah ta'ala tolimu kechürümchan we bendilirige méhriban zattur. Emma qul heqqi yeni insanlarning bir - birining heq - hoquqlirini depsende qilishi, mal - mülkini yewélishi we her qandaq bir ziyan'gha uchritishi qatarliq gunahliridin allah ta'ala ötmeydu. Peqet heq igisi razi bolghandila, andin allah ta'ala razi bolidu. Shéhidlarning soraq - so'alsiz halda, udul jennetke kiridighanliqi hemmige melum bir heqiqet. Emma birawning heqqini töliyelmestin ölüp ketken shéhid jennetning ishiki aldida turup qalidighanliqini ölimalar sözlimekte. Peyghember eleyhissalamning :" shéhidning qerzdin bashqa pütün gunahi kechürüm qilinidu" dégen hedisi bu menini ipadileydu. Chünki qerz uning jennetke kirishige tosqun bolidu. Shunga awwalqi ülgilik musulmanlar birawgha qerzdar bolup qélishtin qattiq hezer eyleytti. Qerz dégenni peqet chare qalmighanda, uningsiz hel qilishqa imkaniyet qet'iy qalmighan yaman shara'itqa muptila bolup qalghan waqittila alidighan nerse. Qerzdar bolup qélish xatirjemsizlik we awarichiliqtur. Shunga peyghember eleyhissalam du'asida hemishe:" i allah! sanga séghinip, birawgha qerzdar bolup qélishtin panah tileymen" deytti. Peyghember eleyhissalam bir hediste:" kimki qayturmasliq niyiti bilen birawdin qerz élip, shu qerz bilen ölidiken, qiyamet küni allah ta'alaning huzurigha oghri bolup kélidu"dégen."

Sizge yaxshiliq qilghan kishilerge wapadar bolush

Muhemmed niyaz hajim wapadarliqning yene bir türi heqqide toztilip mundaq didi:"meyli chong, meyli addi qandaqla bir yaxshiliq qilghan ademning shu yaxshiliqning mukapatini bérish, héch bolmighanda uninggha rehmet sözini éytish wapadarliqning jümlisidin sanilidighan güzel exlaq. Peyghember eleyhissalam mundaq dégen: 'silerge yaxshiliq qilghan kishige mukapatini béringlar, eger uning mukapatini bérishtin ajiz kelsenglar, németke shükür qilghanliqinglarni ispatlash yüzisidin uning heqqide allahqa du'a qilinglar. Allah heqiqeten shükürni qobul qilghuchidur we shükür qilghuchilarni yaqturghuchidur.' Peyghember eleyhissalam yene mundaq dégen: 'biraw teripidin ata éhsan'gha érishken kishi uning bedilige layiq nerse tapalisa mukapatini ada qilsun, eger tapalmisa, uninggha minnetdarliqini bildürsun. Heqiqeten németke minnetdarliq bildürgen adem shükür qilghan we uni yoshurghan adem németke kupriliq qilghan bolidu.'"

Wapadarliqning da'irisi keng

Démek, wapadarliq dégen mawzu intayin chong mawzu bolup, ösüp yétilgen wetenning ghémini yéyish, ata - anigha yaxshiliq qilish, uruq - tughqanlar bilen izdiship turysh, yoqsullarning haligha yétish, yétimlarning béshini silash, perzentlerni yaxshi béqish, jorisigha sadiq bolush qatarliqlarning hemmisi wapadarliqning jümlisidin sanilidu.
 
Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.