“Nyu-york waqti” gézitining wén jyabawning mal-mülki heqqidiki xewiri xitay hakimiyet qatlimida tewrinish peyda qilishi mumkin

Maqale bir yil tekshürüsh we tetqiq qilish arqiliq yézip chiqilghan bolup, maqalide neqil keltürülgen pakitlarning xitay ichidiki yuqiri derijilik orunlardin élin'ghanliqi melum.

Bu munasiwet bilen bayanat élan qilghan xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi xongléy bu weqeni xitayning ronaq tépishi we güllinishini xalimaydighan bir ochum tashqi küchlerning xitay emeldarlirigha qara chaplash we ularning yüz abruyini yerge urush gherizide oydurup chiqiriwatqanliqini ilgiri sürüp wén jyabaw a'ilisini aqlighan. U yene qattiq teleppuzda “Silerning yaman niyitinglar hergiz emelge ashmaydu” dégen. Emma u wén jyabaw a'ilisining zadi qanchilik mal-mülki barliqi heqqide izahat bermigen. Undin bashqa xitay metbu'atlirida wén jyabaw a'ilisining xitaydiki meshhur adwokatlarni yalliwélip “Nyu-york waqti” gézitide élan qilin'ghan maqale heqqide tekshürüsh élip bériwatqanliqi ilgiri sürülüwatqan bolup, chet'el obzorchiliri wén a'ilisining bu qilmishini exmiqanilik déyishmekte.

Xitay chong quruqluqida chiqidighan metbu'at xewerliride “Nyu-york waqti” gézitide élan qilin'ghan bu maqaligha nisbeten gumaniy qarash köprek tekitlen'gen bolup buning sewebi uzun yillardin buyan, xitay kompartiyisining gherbni izchil halda xitaygha düshmenlik qiliwatidu yaki xitayni rusiyidek tinch özgertiwetmekchi boluwatidu deydighan teshwiqatlirining netijisi iken.

“Xelq géziti” de élan qilin'ghan bir bash maqalide, wén jyabawning 4-noyabir küni la'osta échilidighan asiya-yawropa yighinigha qatnishidighanliqini, 8-noyabir küni xitayning 18-qurultiyining échilidighanliqini tilgha élip, mana mushundaq bir halqiliq peytte gherb küchlirining xitay hökümet emeldarlirining dunyadiki inawitini chüshürüsh üchün oyun oynawatqanliqini tekitligen.

Yene “Xelq géziti” de ötken düshenbe küni élan qilin'ghan bir obzorda “Nyu-york waqti” gézitining dawamliq halda qalaymiqanchiliq chiqirip kéliwatqanliqi we buning ishenchsiz bir gézit ikenlikini tilgha alghan bolsimu emma bu gézitning zadi qandaq qalaymiqanchiliq chiqirip kéliwatqanliqi heqqide pakit körsetmigen, shundaqla, bu obzor etisi küni tarqitilidighan chet'el tilidiki nusxisidin chiqiriwétilgen.

Emma chet'el metbu'atliri “Nyu-york waqti” géziti élan qilghan bu maqale xitay hakimiyet qatlimini astin- üstün qiliwétishi, partiye ichide izchil dawamliship kéliwatqan hoquq talishish kürishini keskinleshtürüwétishi mumkin dep qarimaqta. B b s qatarliq tesiri yuqiri axbarat wasitiliri we xitayche “Yéngi tangliqlar” tor betliride élan qilin'ghan obzorlarda, bu maqalining eslidinla siyasiy oyunlar keskin tüs alghan xitay hakimiyet qatlimini téximu qalaymiqan qiliwétishi mumkinlikini, xitay hakimiyet qatlimining “Qizil térror” dewrige kirishi mumkinlikini ilgiri sürmekte.

Bu heqte toxtalghan xitay mesilisi analizchisi mat na'izda mulahize yürgüzüp “Nyu-york géziti” de élan qilin'ghan bu maqalini jang zémin terepdarliri pakitlar bilen teminligen bolushi mumkin dep qaraydu.

U mulahize yürgüzüp mundaq deydu: “2001-Yilidin kéyin chet'el metbu'atliri xitaygha héch kirelmigen. Chet'el tor betlirimu xitayda taqiwétilgen idi. 2001-Yili 7-ayda 'nyu-york waqti' géziti falun'gongchilarning xitayda ten jazasigha uchrawatqanliqigha munasiwetlik 29 parche maqale élan qilghan bolup, bu mezgillerde ‛néw york waqti‚ géziti xitayning falun'gongchilargha yürgüzüwatqan zulumlirigha qarita eng aktip maqale élan qilghan gézitler hésablinatti. Shu yili 8-ayda bu gézit xitay re'isi jang zémin bilen mexsus söhbet ötküzgenlikini élan qilghandin kéyin, bu gézitning tor béti xitaygha qarita échiwétilgen. Emma shundin kéyin ‛nyu-york géziti‚ de falun'gong heqqide bérilidighan xewerler azlap aran 4 parchigha chüshüp qalghan. Undin bashqa bu gézit xitay kommunist partiyisi heqqide intayin éhtiyatchan ibarilerni ishlitidighan bolghan. Démek buningdin körüwélishqa boliduki 'nyu-york waqti' géziti jang zémin terepdarliri bilen qoyuq munasiwette bolup wén jabawning mal- mülki heqqidiki pakitliq uchurlarni jang zémin terepdarliri teminligen bolushi mumkin.”

Xitay analizchiliridin jaysén ma mulahize yürgüzüp “Nyu-york waqti” gézitide élan qilin'ghan bu maqalini “Xitay kommunist partiyisi ichidiki guruhlarning siyasiy oyunlirining mehsuli, biz töwendiki mesililerge diqqet qilghan waqtimizda xitay kommunist partiyisi ichidiki hoquq talishish küreshlirining neqeder keskin we neqeder rehimsiz élip bériliwatqanliqini körüwalalaymiz” deydu.

U mundaq deydu:
“25-Öktebir küni yeni ‛nyu-york waqti‚ gézitide u maqale élan qilinishtin bir kün burun xu jintaw herbiy qisimdiki générallardin 4 kishini biraqla wezipisidin élip tashlidi.26-Öktebir küni etigende bo shiley xelq qurultiyidin chiqiriwétildi buning bilen bo shileyni qolgha élishqa yol échildi. Del shu küni 'nyu-york waqti' gézitide wén jyabawning a'ile mal-mülkining 2.7 Milyard dollar ikenlikidek bir bomba xewer élan qilinip pütün dunyani heyran qaldurdi. Démek bu weqelerni bir birige baghlap tehlil qilghan waqtimizda xitay kommunist emeldarlirining bir-biri bilen undaq qazan'gha mundaq chömüch deydighan siyasiy oyunni oynawatqanliqini körüwalmaq tes emes.”