Amérika xelq pulining qimmitini östürüsh toghrisidiki bésimini kücheytti
2005.05.18

Jonggo tashqiy péréwot almashturush merkizi, 18 - may küni chet'el péréwoti bilen élish - bérish qilish kespini resmiy yolgha qoyup, xitay bankilirining öz- ara élim - bérim ishlirini sekkiz xil chet'el péréwotida béjirishige ruxset qildi. Tijaret ruxsiti bérilgen sekkiz xil chet'el péréwoti yawro, awstraliye dollari, fondstérling, shwétsariye franiki, xongkong gangbisi, kanada dollari, yaponiye yini shundaqla amérika dolliri qatarliqlarni öz ichige alidu.
Xitay hökümiti yuqiriqi tedbirni élan qilishning bir kün aldida, amérika maliye ministirliqi " 2004 -yildiki xelq'ara iqtisad we pul - mu'amile baziri" toghrisida dölet mejlisige doklat sunup, xitayning pul tüzümini tenqidligen. Maliye ministirliqining doklatida, xitayning hazir yolgha qoyuwatqan pul tüzümining nishandin adashqanliqini we buning xitay iqtisadighila emes, belki xoshnilirigha shundaqla yer shari iqtisadining tereqqiyatigha tehdit séliwatqanliqini ilgiri sürdi.
Maliye ministirliqining doklatida agahlandurushiche, eger xitay hökümiti hazirqi pul tüzümini 6 ay ichide islah qilmisa " éghir aqiwet" ke duch kélidiken. Amérika, xitayning hazirqi xelq pul tüzümini xitay - amérika soda munaswitidiki qizil reqemning menbe'esi, dep körsetmekte.
Bush xitaydin soda kélishimige ri'aye qilishni telep qildi
Eger ular xelq'ara jem'iyetning bir qisimi bolushni ümid qilsa, ular bu mesilini yalghuz bir terep qilish emes, belki köpchilik bilen birge hel qilishi kérek. Amérikidin sirt téximu köp döletler xitayning tashqiy péréwot siyasitige qarshi chiqishi mumkin
Amérika prézidénti jorji bush, charshenbe küni xitayni xelq'ara sodidiki mes'uliyitini ada qilishqa chaqirdi. Amérika prézidéntining tekitlishiche, xitayni sodida adil bolushqa ündesh amérika bash soda wekili rob portmanning muhim wezipisi hésablinidiken.
Prézidént bush charshenbe küni rob portmanni amérikining bash soda wekili qilip teyinlidi. Amérika, béyjing da'irilirini xelq pulining qimmitini chüshürüp, xitay towarlirining éksport miqdarini köpeytish, buning bilen amérika we yawropa elliridiki karxanilarni ziyan'gha uchritish bilen eyiplimekte idi. Prézidént bush, xitayning dunya soda teshkilatigha eza bolushi amérika üchün yaxshi ish, dep körsetti. Emma u, xitayning soda kélishimige ri'aye qilishini telep qildi. Bush mundaq deydu:
" Xitay dunya soda teshkilatigha qatnashqanda xelq'ara soda qa'idilirini qobul qilghan. Xelq'ara soda qa'idilirige ri'aye qilish xitay bilen amérika her ikkilisining menpe'etige uyghun "
Prézidént bush bu sözlerni rob portmanning amérika bash soda wekili namzatliqigha körsitilgenlikini élan qilish yighinida sözligen. Prézidént bush " biz sodida duch kéliwatqan qizil reqem nahayiti zor. Buning seweplirining biri xitaylarning qa'idige ri'aye qilmaywatqanliqidur" dep körsetti. Amérika maliye ministirliqining seyshenbe künki doklatida, xitay hökümiti xelq pulining qimmitini kontrol qiliwatidu, dep eyipligen. Amérika qanuni boyiche, pulning qimmitini kontrol qilish amérika hökümitining imbargosigha duch kélidu. Emma xitay hökümiti yawropa ittipaqi bilen amérikining pul tüzümi islahati élip bérish toghrisidiki bésimigha qarshi tirkeshmekte.
Wén jyabaw : xitay pul tüzümini chet'elning bésimi astida özgertmeydu
Xitay soda ministiri bo shiley, charshenbe küni béyjingda ötküzülüwatqan " yer shari bayliq munbiri" ning yighinida, amérikining xelq puli toghrisidiki tenqidi asassiz, dep körsetti. Bo shileyning tekitlishiche, yawropa ittipaqi bilen amérikining xitay toqulma buyumlar éksportigha cheklime qoyushi adaletsizlikken.
Aldinqi küni xitay bash ministiri wén jyabaw, pul islahati xitayning igilik hoquqigha alaqidar mesile, dep körsetti. Wén jyabawning tekitlishiche, xitay hökümiti pul tüzümini chet'elning bésim astida özgertmeydiken. Emma wén jyabawning sözi amérika kéngesh palata ezasi lariy kréygning tenqidige uchridi. Kréyg u mundaq deydu:
" Eger ular xelq'ara jem'iyetning bir qisimi bolushni ümid qilsa, ular bu mesilini yalghuz bir terep qilish emes, belki köpchilik bilen birge hel qilishi kérek. Amérikidin sirt téximu köp döletler xitayning tashqiy péréwot siyasitige qarshi chiqishi mumkin "
Bu arida düshenbe küni jonggo döletlik tashqiy péréwot idarisining mu'awin mudiri wéy binxu'a, xelq puli islahatining waqit jediwili yoqliqini bildürdi. Wéy binxu'a "amérika kéngesh palata ezalirining xelq puli toghrisidiki tenqidlirini qobul qilmaydighanliqini bildürgen idi.
Amérika maliye ministiri jon snowning körsitishiche, iqtisadiy tereqqiyati halsirap qalghanda islahat élip barghandin, iqtisadi küchlük chaghda islahat élip bérish jonggo üchün paydiliqken. Emma xitay merkiziy bankisining mudiri jaw shyawchü'en, xelq pul séstimisi pat arida islahat qilinidu, dep qarashning toghra bolmaydighanliqini bildürdi. Xitay hökümiti pul islahatining shert - shara'iti pishqanda élip bérilidighanliqini bildürmekte. (Erkin)
Munasiwetlik maqalilar
- Xitay merkizi bankisining mudiri "xelq géziti" ning xewirini inkar qildi
- Xitay xelq pulining qimmitini kötürüsh bésimigha bash egmeydighanliqini bildürdi
- Amérika bilen xitay xelq pulining qimmitini tengshesh mesilisini muzakire qilidu
- Amérika xitaygha qaratqan siyasitini chingitmaqta
- Bush xitaygha chet'el puli tégishish qimmitini erkin qoyuwétish heqqide bésim ishletti