Asasiy qanunining 35‏ - maddisi ijra qilinmighili 28 yil boldi

Süret, xu jintawning ürümchidiki xitay qoralliq küchlirini közdin köchürgende söz qiliwatqan körünüshi.

Bu ochuq xette uchurlargha nazaret qilish buyruqini emeldin qaldurush qatarliq 8 türlük teklip otturigha qoyulghan.
 
Xitayda ‏10 - ayning 11 ‏ - küni jem'iyettin memliketlik xelq qurultiyigha jungxu'a xelq jumhuriyiti asasiy qanunining 35‏ - maddisini ijra qilishni telep qilip yollan'ghan bir parche ochuq xetke 500 adem imza qoyghan. Bu teshebbusni otturigha qoyushni 23 neper péshqedem emeldar bashlighan. Ochuq xetni mawzédungning sabiq katibi, sabiq merkizi komitét teshkilat bölümning mu'awin bashliqi, 12‏ - nöwetlik merkizi komitét ezasi, 12‏ - we 13 nöwetlik merkizi komitét meslihetchiler komitétining ezasi li rüy bilen xelq gézitining sabiq bash muherriri, 6‏ - we 7 ‏ - nöwetlik xelq qurultéyining wekili, memliketlik uchur - axbarat ilmiy jem'iyitining bashliqi xu jiwéy ikkisi yézip chiqqan. Bu ochuq xetke imza qoyghanlarning ichide hazirqi xitay hökümitining aliy derijilik qanun meslihetchilirimu bar.

Démokratiye tarixidiki eng chong reswaliq

- Jungxu'a xelq jumhuriyitining 1982‏ - yili maqullan'ghan asasiy qanunining 35‏ - maddisida 'jungxu'a xelq jumhuriyiti puqralirining pikir bayan qilish, neshriyat, toplinish, namayish qilish erkinliki bar' dep éniq belgilen'gen idi, emma bu madda ijra qilinmighili 28 yil boldi. Asasiy qanunning bu maddisini kommunist partiyisining memuri organliri inkar qilip démokratiyini yalghan'gha aylanduruwaldi. Bu, démokratiye tarixidiki eng chong reswaliq, - dep bashlinidu xitay memliketlik xelq qurultiyigha yollan'ghan bu ochuq xet.

Biz 'döletning xojayini' dégen nam astida erkinlikidin mehrum qalduq

Bu ochuq xetni yazghan kishi, biz 61 yildin buyan 'jungxu'a xelq jumhuriyiti puqraliri döletning xojayini' dégen nam astida turuwatimiz, emma biz pikir bayan qilish, neshriyat erkinlikidin mehrum qalduq' dep qeyt qilidu. Uningda éytilishiche, xitayda xelqte xongkongluqlarchilikmu erkinlik yoq. Xongkong hazir en'gliyining mustemlikisi bolmisimu, emma xongkongluqlar yenila mustemlike waqtida en'gliye xanishi bergen erkinliktin waz kechmeywatidu.

Qedimqi zamandiki xitay padishahliri acharchiliqta qalghan kishige nanning resimini tutquzup qoyghaniken

- Jungxu'a xelq jumhuriyiti asasiy qanunining 35 ‏ - maddisi yillardin buyan, xuddi 'qedimqi zamandiki xitay padishahliri acharchiliqta qalghan puqralarning qoligha nanning resimini sizip tutquzup qoyghan' gha oxshap qaldi, ‏ - dep körsitilidu bu ochuq xette. Uningda bayan qilinishiche, hazir xitayda xelqning uchur erkinlikini cheklewatqan konkrét ademni tapqili bolmaydu, bu bir namelum qara qol. Her qaysi jaylargha qaysi uchurni qandaq cheklesh heqqide awaz kélidu, uni ijra qilmisang yoqulisen, uni pash qilay déseng, bu qara qolning kimlikini éniqlap chiqalmaysen. Hökümet bu qara qolni tapalmaydu emes, belki uni tapmaydu.

 Xu jintaw bilen wén jyabawgha esletme

Bu ochuq xetni yazghan kishiler junggo dégen hazir qandaq dölet bolup qaldi? dep su'al qoyghan we bu döletning re'isi xu jintawning özige, 2003‏ - yili 'uchur - axbaratqa qoyulghan cheklimilerni bikar qilish, xelqning pikir bayan qilish yolini échiwétish, bu, jem'iyetning asasi éqimi we telipi. Buni qanun shekli bilen hel qilish kérek. Eger kommunist partiye özide islahat élip barmisa, hayat küchini yoqitip qoyidu' dep jakarlighanliqini eslitip qoyghan.

Bu döletning bash ministiri wén jyabawning özigimu, 2010‏ - yili 10 - ayning 3‏ - küni amérikining s n n téléwiziyiside 'pikir bayan qilish erkinliki her qandaq dölette kam bolsa bolmaydu, xitayning qanunida xelqqe pikir bayan qilish erkinliki bérilgen, xelqning démokratiye we erkinlikke bolghan arzu - heweslirini tosush mumkin emes' dep jakarlighanliqini eslitip qoyghan.

Uchur erkinlikige tajawuz qilidighan kommunist partiye tarmaqlirini bikar qilish kérek

Jungxu'a xelq jumhuriyiti asasiy qanunining 35‏ - maddisini ijra qilish heqqide 500 adem imza qoyup, tünügün memliketlik xelq qurultiyigha yollighan bu ochuq xette, uchur wastilirining qanunluq hoquqigha tajawuz qilidighan kommunist partiye tarmaqlirini bikar qilish, intérnétni tosiwalidighan 'besh maw'chilarni tarqitiwétish, xongkong, makawlarning chong quruqluqta gézit - kitablarni erkin neshr qilishigha cheklime qoymasliq qatarliq sekkiz türlük teklip qoyulghan.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.