'Хитай йеқин кәлгүсидә айға адәм чиқиралмайду'

Хитай даирилири ай шариға адәм чиқириш пиланини оттуриға қоюп, бу җәһәттә җиддий тәйярлиқ қилмақта. Һалбуки мутәхәссисләр хитайниң йеқин кәлгүсидә айға адәм чиқиралмайдиғанлиқини, әмма буниң башқа қошна әлләрдә аләм техникиси мусабиқисини кәлтүрүп чиқириши мумкинликини илгири сүрди.
Мухбиримиз җүмә
2010.10.28
Xitay-herbi-parat-oct-1-atom-bomba 1-Өктәбир күни, хитай дөләт байримида параттин өтүватқан хитайниң әң йеңи типтики башқурулидиған бомба системисиниң көрүнүши.
AFP Photo

Хитай 2003 ‏ - вә 2008 - йили орбитиға адәм чиқирип, бу саһәдә америка вә русийиләрдин қалса 3 - орунға өтти. Хәвәрләргә қариғанда, хитай аләм қатниши даирилири мушу айниң 1 - күни ай шарини тәкшүргүчи сүний һәмраһини орбитиға чиқарған. Мәлум болушичә, хитай бу арқилиқ ай шариға адәм чиқириш пиланини әмәлгә ашуруш үчүн, мунасивәтлик санлиқ мәлуматларни топлайдикән.

Бәзи мәлуматларда хитайниң йеқин кәлгүсидә айға адәм чиқириш ғайисини әмәлгә ашурушини көзләватқанлиқи илгири сүрүлүватқан болсиму, хитайниң айға адәм чиқириш пилани һәққидә мутәхәссисләрниң қарашлири һәр хил. Америкидики һөкүмәтсиз техника җәмийәтлиридин - мәсилиләргә көңүл болидиған алимлар бирләшмиси, дуняви бихәтәрлик программисидики хитай ишлар тәтқиқатчиси грек кулаки хитайни йеқинқи бир нәччә йил ичидә айға чиқалмайду дәп қарайдиған кишиләрдин бири.

Австралийә радиосида бу һәқтә елип берилған сөһбәттә кулаки әпәнди хитайниң айға чиқиш программиси һәққидә мундақ деди: "уларниң бәш йил ичидә айға чиқиш еһтималлиқини нөлгә тәң десәмму болиду. Чүнки хитайниң техи айға чиқишқа қаритилған мәхсус программиси йоқ. Уларниң һазирқи аләмгә учқучилиқ аләм кемиси чиқириш вә чаңе айни тәкшүрүш машиниси программилири 2020 - йили ахирлишиду. Әгәр хитай айға адәм чиқиримән дәйдикән. Бәлким у 2020 - йилидин кейин болуши мумкин."

Америка аләм қатниши идарисиниң инҗенери алим әркин сидиқниң қаришичә, хитайниң нөвәттики тәрәққият сүрити бойичә елип ейтқанда, хитай бәлким 2017 - йилидин кейин айға адәм чиқиралиши мумкин икән. Америка 1969 - йили айға адәм чиқарғанлиқини җакарлиғандин кейин, әйни чағда америка билән бу җәһәттә риқабәтлишиватқан сабиқ советлар иттипақи өзиниң айға адәм чиқириш пиланини тохтатқан.

Мутәхәссисләрниң қаришичә, нөвәттә аләмдин тинч йосунда пайдилиниш тәшәббуси оттуриға қоюлуватқан бир пәйттә, хитай даирилириниң айға чиқишқа алдиришида һәрбий муддиаму бар икән.

Әркин сидиқ өзи бу һәқтә көргән материяллардин нәқил елип, хитайниң айға чиқиш муддиаси һәққидә илгири сүрүлүватқан бәзи қарашларни оттуриға қойди.

Хитайниң аләм техникисини җиддий тәрәққий қилдуруши башқа әлләрниму техника йеңилашқа мәҗбурлайдикән. Мутәхәссисләр бу хилдики мусабиқиниң ахирида йәнила хитайниң хәвпсизлики үчүн тәһдит пәйда қилидиғанлиқини илгири сүрмәктә.

Истратегийә тәтқиқатчиси доктор әркин, юқириқи еһтималлиқни һәрбий истратегийә нәзәрийиси җәһәттин елип ейтқанда "мумкин" дәп қариғучиларниң бири. Униң қаришичә, хитайниң аләм техникисида илгирилиши башқа дөләтләрниң хитайға қарши иттипақ түзүши вә һәрбий күчини зорайтиш һалитини кәлтүрүп чиқириши мумкин икән. Әркин әкрәм түркийидики һаҗи төпә университетниң дотсенти.

Дәрвәқә хитай аләм қатниши техникиси барғанчә йүксәлдүрүватқан бир пәйттә америка билән һиндистан арисида аләм техникисида келишим һасил қилинғанлиқи илгири сүрүлмәктә.

25 - Өктәбир "дуня сиясәт көзәтчилики" тор бетидә берилгән бир парчә хәвәргә қариғанда, америка аләм техникиси саһәсидә һиндистан билән дәсләпки қәдәмдә келишкән.

Хәвәргә қариғанда, америка вә һиндистан даирилири аләм бошлуқида қуяш енергийисидин пайдилиниш саһәси бойичә һәмкарлиқ һасил қилған. Буниң кәлгүси америка - һиндистан мунасивәтлирини техиму йүксәлдүрүдиғанлиқи илгири сүрүлмәктә. Һиндистан, японийә вә хитай асиядики аләм қатнишиға қизиқиватқан чоң дөләтләрдин һесаблиниду. Мәлум болушичә, мәзкур дөләтләр арисидики аләм қатниши мусабиқиси 2007 - йилидин башлап бир қәдәр юқири чәккә йәткән.

2007 - Йили 5 - өктәбир японийә өзиниң айни тәкшүрүш сүний һәмраһини ай орбитисиға чиқарғанлиқини җакарлиғандин кейин, хитай аридин узун өтмәй йәни шу йили 5 - ноябир, "чаңе - 1" типлиқ айни тәкшүрүш сүний һәмраһини ай шари орбитисиға чиқарған.

Һиндистанму 2008 - йили 22 - өктәбир өзиниң тунҗи айни тәкшүрүш суний һәмраһини орбитиға чиқарған иди.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.