Хитай чәтәлләрдики хитай тилидики ахбарат вастилири йоли арқилиқ қутратқулуқ қиливатамду?

Чарлие гиллисниң әскәртишичә, давада уттуруп қойған"муһаҗирлар вақти" гезитиниң игиси җу, шаңхәйдә чақирилған чәтәлдики хитай тилида чиқидиған ахбарат вастилиригә,хитай һөкүмитиниң иқтисади ярдәм бериши намлиқ йиғинда сөзлигән ечиш нутқида, "чәтәлләрдики хитай ахбарат хадимлириниң хитай дөлитиниң иҗаби образини қоғдаш мәҗбурийитиниң бар"лиқини оттуриға қойған. Бу шәхис йәнә "муһаҗирлар вақти" гезитиниң намида фалуңгуңчиларға қарши мәхсус 4 сан гезит чиқарған вә адәттә бу гезитниң тиражи 4 миң әтрапида болған болсиму, әмма мәхсус чиқирилған бу 4 сан гезитниң һәрбир нусхисини 100 миң тираждин бесип, һәқсиз таратқан. Йәнә келип, фалуңгуңчиларға қарши бу мәхсус сан - хитай һөкүмитиниң орган мәтбуати - "хәлқ гезити" тәрипидин алаһидә хәвәр қилинған. Мәзкур гезитниң йоқириқидәк сирлиқ һәрикәтлири вә йошурун иқтисади арқа түврүки канада сот мәһкимисиниң көзидин қечип қутулалмиған.

Аптор мақалисини давамлаштуруп:"бейҗиң даирилири канададики хитай тилидики ахбарат вастилирини өзиниң қутратқулуқ вә тәтүр тәшвиқат вастисигә айландуруватамду - йоқ? бу соалға һәйран қелиш - мениңчә ошуқчә. Канададики бир қисим өктичиләр шималий америкида чиқидиған хитай тилидики ахбарат вастилиригә бейҗиң даирилириниң сиңип кириватқанлиқи вә хәлқаралиқ ахбарат вастилириниң игилик һоқуқлириниңму бара - бара хитай коммунистлириниң қолиға өтиватқанлиқи һәққидә, узун заманлардин бери агаһландуруп кәлгәниди. Хитай даирилириниң ахбарат вастилирини сетивелиши уяқта қалсун, һәтта улар йәнә, чәтәлләрдә өзлиригә садиқ ахбаратчи хадимларниму паал йетиштурмәктә," дәп язиду.

У мақалисидә, канада җасуслуққа қарши оргининиң башлиқи ричард фадденниң,хитай һөкүмитиниң канадаға сиңип кириш тәһдити һәққидә канадалиқларни агаһландурғанлиқиниму тилға алиду. У мақалисидә, хоңкоң гезити болған "шиңдав", "миңбав" гезитлири вә тәйвәнгә тәәллуқ "дәвир теливизийә"сини өз ичигә алған, хитай тилидики бир түркүм ахбарат вастилириниң йеқинқи 10 ичидә бейҗиң даирилириниң қолиға өтүп болғанлиқи, буларниң нөвәттә ахбарат әркинлики принсиплириға еғир хилаплиқ қиливатқанлиқи қатарлиқларни әскәртиду.

Чарлие гиллис канададики нопузлуқ журнал болған "маклеанс"журнилидики бу мақалисидә, канада бихәтәрлик ахбарат идарисиниң асия райониға мәсул сабиқ әмәлдари мичеал катсуяниң "хитай һөкүмитиниң илкигә өткән ахбарат вастилиридин, әркин ахбарат принсиплириға бойсунушни тәләп қилиш яки шундақ хиялларда болушниң өзи - өтүп кәткән сәбиликтур дегән сөзлиригиму йәр бәриду. У мақалисини давамлаштуруп: "чәтәлләрдики хитай тилидики ахбарат вастилири, әгәр бейҗиң тәшвиқат министирлиқи билән достлуқ мунасивити қурса, улар хитай қуруқлуқидин келидиған ғайәт зор миқдардики иқтисади ярдәмдин бәһриман болалайду, әксичә болғанда, бейҗиң һөкүмити уларниң иқтисади мәнбәсини һаман кесип ташлайду. Һәтта, өзлиригә қарита бир азла тәнқидләш позитсийисидә болғанларни чәткә қақиду вә уларниң дәккисини бериду. Бу сәвәбтин чәтәлләрдики хитай тилидики бу мәтбуатлар тибәт қаршилиқ көрсәткүчилири, уйғур мустәқиллиқ һәрикити вә фалуңгуңчиларниң мәсиллиридә, бейҗиң даирилири билән охшаш мәйданда туриду," дәп язиду.

У мақалисидә, юқириқи мәтбуатларниң тибәтликләрни тилға алғанда, тибәтлик бөлгүнчиләр, кишилик һоқуқни тилға алғанда, аталмиш кишилик һоқуқ дәп атайдиғанлиқини алаһидә қистуруп өтиду. У мақалисидә, бейҗиң даирилириниң ғәрб ахбарат вастилири билән бивастә үзәңгә соқуштуруш, дөләт ичидики кишилик һоқуқ дәпсәнчиликлирини пәдазлаш вә дунядики башқа диктатор дөләтни қоллашни һәқиқаний көрситиш үчүн, 6милярд 600 милйон доллар мәбләғ селип, әлҗәзирә вә америкиниң с н н теливизийә қаналлириға охшаш, 24 саәт енглиз тилида программа тарқитидиған теливизийә қанилини ишқа кириштүргәнлики, бу теливизийә истансисиниң нөвәттә шималий америка қитәсидә программа тарқитишни башлиғанлиқини әскәртиду.

Чарлие гиллис "маклеанс"журнилида елан қилған мақалисиниң ахирида, хитай әмәлдарлириниң, ғәрб ахбарат вастилиридин хитай хәлқиниң бешини қаймуқтуруватиду, меңисини ююватиду дәп қорқуватқанлиқини, буниң үчүн чәтәлләрдә көрүнүштә мустәқил, әмма астириттин хитай даирилириниң тизгинлишидики ахбарат органлирини қурушни һәдәп күчәйтиватқанлиқини, әгәр хитай даирилириниң ғәрб җамаитиниң дуня қаришини өзгәртишкә урунуши муваппәқийәт қазанса, у заман уларниң, нөвәттә өзлири билән һәмкарлишиватқан гуппаңчиларға һәм еһтияҗи қалмайдиғанлиқини алаһидә баян қилиду.

юқиридики улиништин бу прогирамминиң тәпсилатини аңлиғайсиләр.