Хитай һөкүмитидин хитай хәлқила әмәс, пүтүн дуня үмидсизләнмәктә

Германийә долқунлири радиосиниң 21-июн күни хоңкоң мәтбуатлиридики учурлардин нәқил елип көрситишичә, йеқинда хоңкоң университети тәрипидин елип берилған хәлқ райини синашта, хоңкоң пуқралириниң “алаһидә район” ға вә хитай мәркизи һөкүмитигә болған үмидлири суға чилишип, тарихтики әң төвән сәвийигә йәткән. Буниң асаслиқ сәвәблири, хитай һөкүмитиниң хоңкоң алаһидә райониниң һакимийәт ишлириға ашкара арилишишқа башлиғанлиқи, хитайда әй вейвейға охшаш кишилик һоқуқ тәрғибатчилириниң тутуп кетилип из-дерәксиз ғайиб болуши, хоңкоңда ахбарат әркинликиниң күнсери йоқилип бериши, мал баһалириниң барғансери юқири өрләп, байлар билән кәмбәғәлләр арисидики пәрқләрниң ешип бериши қатарлиқлардин ибарәт икән.

“хоңкоң пуқралириниң алаһидә район вә хитай мәркизи һөкүмитигә болған ишәнчи әң төвән сәвийигә чүшти” намлиқ бу хәвәрдә баян қилинишичә, хитай һөкүмити хоңкоңниң сиясий түзүлмилирини ислаһ қилидиған сиясәтләрни йүргүзүватқан болсиму, бу сиясәтләрни мухбирлар қатнашқан, хәлқ назарәт қилалайдиған ашкара сорунларда елан қилмайдикән. Ишикни мәһкәм йепивелип ички йиғинларда “камераға елишқа болмайду, хатирә қалдурушқа болмайду, йеңи сиясәтни оттуриға қойғучиларниң исмини ашкарилашқа болмайду...” дегәндәк шәртләр астида мәхпий елан қилидикән. Хәлқара мухбирлар бирләшмиси хоңкоң алаһидә райониниң рәиси ху йүлин бу тоғрисида германийә долқунлири радиосиниң зияритидә соалларға җаваб берип, хитай һөкүмитиниң хәлқниң һаяти билән мунасивәтлик қарарларни елан қилғандиму мухбирларни күтүвелиш йиғини чақирмайдиғанлиқини, хоңкоңниң һакимийәт ишлириға илгири пәрдә арқисида туруп риясәтчилик қилған болса, әмди пәрдиниң алдиға өтүп ашкара арилишишқа башлиғанлиқини, хәлқниң буниңдин интайин нарази болуватқанлиқини тилға алған.

Рай синаш нәтиҗисидә, 45% адәм хоңкоңниң алаһидә район икәнликигә вә хитай мәркизи һөкүмитигә ишәнмәйдиғанлиқини билдүргән. Болупму 18 яш билән 30 яш арилиқидики яшларниң ишәнчи техиму төвәнләп барған болуп, “бир дөләттә икки хил түзүм” ниң барғансери йоқилип бериватқанлиқини ашкарилиған. Хитай өлкилиридә давам қиливатқан топилаңлар, ички моңғулдики қаршилиқ һәрикәтлири, уйғур вә тибәт районлиридики муқимсизлиқлар хәлқниң хитай һөкүмитигә болған ишәнчиниң түгигәнликиниң испатлиридин ибарәт.

Германийидики уйғур зиялийси, уйғур тәтқиқат мәркизиниң мәсуллиридин пәрһат муһәммиди әпәнди уйғур миллитиниң хитай һөкүмитидин үмидсизлиниш, нәпрәтлинишигә сәвәб болған амилларни санап түгәткили болмайдиғанлиқини тәкитләп өтти. У сөзидә хәлқара җәмийәтниңму хитай һөкүмитигә болған үмидлириниң аллиқачан йоқалғанлиқини, буниңға хитай һөкүмитиниң хәлқара қанун-низамларни халиғанчә аяқ асти қилип кәлгәнлики сәвәб болғанлиқини ейтти.

Германийә долқунлири радиоси 20-июн күни елан қилған “хитайдики парихор әмәлдарлар елип қачқан мәбләғ зади қанчилик?” намлиқ хәвәрдә баян қилинишичә, хитайдики нурғунлиған әмәлдарлар өз һөкүмитиниң узун муддәт пут тирәп туралайдиғанлиқиға ишәнмигәнлики үчүн, байлиқлирини чәтәлләргә йөткәп америка, австралийә, канада қатарлиқ дөләтләргә қечип берип панаһлиқ тиләшкә башлиған. Хәвәрдә ейтилишичә, 90-йиллардин буян чәтәлгә қечип чиққан парихор әмәлдарларниң сани 16 миңдин 18 миң әтрапиғичә болуп, йөткәп кәткән мәблиғиниң омумий миқдари 800 милярд йүәнгә йәткән. Хитай профессори ху шиңдуниң баян қилишичә, хитай һөкүмити чирикликкә үзүл-кесил қарши турайли, чириклик партийә истилиға хилап, чириклик хәлқниң дүшмини дәп җар селиватқан болсиму, черикликни тизгинләш, өзгәртиш әмәлгә ашмиған. Чирилик хитай һакимийәт қатлимиға вабадәк тарап кәткән.