Xitay ' yéshil tosma ' arqiliq intérnétni téximu qattiq kontrol qilmaqchi
Muxbirimiz irade
2009.06.15
2009.06.15
AFP Photo
Xitay sana'et we uchurlashturush ministirliqi qarar chiqirip, 7 - ayning 1 - künidin étibaren xitayda sétilidighan barliq kompyutérlargha "yéshil tosma" sistémisini qachilimaqchi. Bu sistéma chet'ellerdin kirgüzülgen kompyutérlarghimu birdek qachilinidighan bolup, bu séstimini guyju jingyü kompyutér sistéma qurulush cheklik shirkiti ishlepchiqarghan iken. Gerche xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi chin gang bu sistémining yash ösmür balilarni ziyanliq we mezmuni saghlam bolmighan tor betlirining ziyinidin saqlash üchün yolgha qoyulidighanliqini bayan qilghan bolsimu, lékin buninggha kishiler guman bilen qarimaqta.
Bu xewer pütün dunya metbu'atlirida alahide orun alghan bolup, mutexessisler xitayning nechche waqittin béri bezi tor betlirige cheklime qoyup kelgenlikini, emma bu sistémini qachilashning buningdinmu nechche hesse éghir qilmish ikenlikini, uning xitayning intérnétke qoyghan cheklime da'irisini hazirqidinmu bek kéngeytkenlik menisige kélidighanliqini éytip, buninggha hergizmu sel qarashqa bolmaydighanliqini tekitlimekte.
B b s da chiqqan xewerlerge qarighanda, amérika xarward uniwérsitéti tor uchur téxnikisi tetqiqat merkizi tetqiqatchisi "yéshil tosma" sistémisining bixeterlik séstimisda nurghun boshluqlarning barliqini éytqan bolup, buning tor sahesidiki qara méhmanlargha abontlarning mexpiy belgilirini oghrilaydighan'gha yaxshi bir shara'it yaritip béridighanliqini, hetta qara méhmanlarning pütün uchurlarni qolgha chüshürüsh we yaman niyetlik séstimilarni qachilash arqiliq chong kölemlik bir weyranchiliq keltürüp chiqirishigha meydan hazirlap béridighanliqini eskertken.
Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan amérikidiki yumshaq détal énzhiniri obulqasim ependi bu sistémining hergizmu ular dégendek balilarni qoghdash bilenla cheklinip qalmaydighanliqini éyti. U, amérika we yawrupa döletliridimu balilarni torning ziyankeshlikidin qoghdashtek sistémilarning barliqini, emma uning xitayningki bilen oxshimaydighanliqini éyti.
Yumshaq détal énzhinéri obulqasim ependi bu sistémining tor abontlirining her bir herikitini nazaret qilip turidighan bir közetküchi ikenlikini, shunga buning tor abontliri üchün xeterlik nerse ikenlikini éytti.
Xitayda hazir widi'o ortaqlishish tor béti bolghan yutub we b b s xewer qanilining xitayche tor béti cheklen'gen bolup, tor abontliri bu tor betlerge kirelmeydu. Kishiler bu "yéshil tosma" namliq bu sistéma arqiliq xitay puqralirining erkinlikining yene bir qedem ilgiriligen halda boghulidighanliqini éytishmaqta.