“Xitaylar muhajérette yashawatqanlarni jasusluqqa mejburlimaqta” namliq bir maqale élan qilindi

Maqalide, xitay hökümiti dölitimiz tewelikide yashawatqan puqralirigha bésim ishlitip, xitayning dölet bixeterliki üchün xewplik, dep qariliwatqan az sanliq milletler heqqide uchur toplimaqta. Bolupmu, xitayda a'ile ezaliri bolghanlarning a'ilisidikilerni qéyin-qistaqqa élip, ularni Uyghurlar arisida ishpiyonluq qilishqa mejburlimaqta. Uyghurlar öz yurtida erkinlik we adalet telep qilip küresh qiliwatqan bir millet, déyilgen.

Maqalide yene, shu sewebtin gollandiye dölet bixeterlik idarisi bu heqte tekshürüsh élip barghanliqi we 2011‏-yilliq tekshürüsh xulasisidin bu nuqtini delilligenliki qeyt qilin'ghan we xitay hökümitining gollandiyidiki Uyghur jama'iti ichige singip kiriwatqanliqi azdur-köptur körülüshke bashlidi. Gollandiye bixeterlik idarisi bu mesilige qarita, xitayning ishpiyonluqqa mejburlash qilmishi, ümid qilinmighan bir qilmish boldi, dep eyiblidi. Chünki ular buni gollandiye puqralirining heq-hoquqigha dexli-teruz qilghanliq dédi we bu xil ishlarni qiliwatqanlarning özlirini melum qilishini we dawam qiliwatqan jinayitini toxtitishni telep qildi, déyilgen.

Maqalide yene, Uyghurlarning xitayning gherbiy shimaligha toghra kélidighan rayonlarda yashaydighan؛ til-yéziq, din, medeniyet, örp-adet, yémek-ichmek, turmush we sen'et qatarliq barliq sahelerde xitaylargha emes, belki türk sistémisidikilerge oxshaydighan qedimiy bir milletliki؛ Uyghurlarning xitaylar teripidin shinjang, Uyghurlar teripidin sherqiy türkistan, dep atilidighan ana wetinide, xitaylar teripidin kemsitilip, yashash yollirining tariyiwatqanliqi seweblik chet'ellerge qéchip chiqishqa mejbur boluwatqanliqidek ehwallar heqqide bérilgen izahatlarda: Uyghurlar öz dölitide xitaylar teripidin kemsitilishke qarshi, aliy aptonomiye telep qilmaqta. Béyjingdiki kommunist hakimiyet Uyghurlarni xeterlik bölgünchiler, dep qarap, ulargha kengchilik bérishni ret qilip kelmekte. Uyghurlar sherqiy türkistan dep atilidighan bu zéminda 2009‏-yili qanliq étnik toqunushi yüz bergen. Toqunushta 200 ge yéqin adem hayatidin ayrilghan idi. Bu toqunushtin kéyin sani éniq bolmighan bir qisim Uyghurlar yawropagha qéchip chiqqan. Ularning köp qismi türkiyide yashawatidu. Dölitimizdimu yüzlerche Uyghurlar bar. Ularning pasportlirida xitay teweliki dep qeyt qilin'ghanliqi üchün, sani éniqlinalmidi. Ularning köpinchisi hélihem iltijachilarning panahlinish lagérlirida qobul kütüp turuwatidu, déyilgen.

Maqalide yene, gollandiye hökümitining xitaylarning naraziliqlirigha qulaq salmastin, Uyghurlardek zulumgha uchrighuchi milletlerning öz dert-péghanlirini gollandiye xelqige anglitishi üchün kengri shara'it-imkanlar bériwatqanliqigha baqmay, xitay hökümitining rezil wasitilerni qollinip, Uyghur muhajirlirining wetinide qalghan a'ile tawabi'atlirigha qiliwatqan iskenjiliri, Uyghurlar arisidiki mexpiyetliklerni qolgha chüshürüwélishliri, teshkilat we jama'etlerning ichi-sirtida ishenchsizlik peyda qilip, Uyghurlarni ittipaqlishalmaydighan, namayish we bashqa pa'aliyetlerge qatnashmaydighan halgha keltürüp qoyush netijiside gollandiyidiki ammiwi pa'aliyetlirini palech halgha chüshürüp qoyalighanliqi؛ emma, bésimgha uchrighuchi weyaki meqsetlik ishpiyonluq qilghuchi Uyghurlarning maslashmasliqi we Uyghurlarning buninggha qarita süküt qiliwatqanliqi seweblik bu mesilining hel bolmaywatqanliqi bayan qilin'ghan.

Bir qisim Uyghurlar, gollandiye istixbarat idarisi bu heqte tekshürüsh qilip, özliri bilen körüshkenliki we jasusluq jinayiti bilen shughulliniwatqanlarning haman bir küni qolgha chüshidighanliqi heqqide uchur bergen. Nöwette bu tekshürüsh we közitishler téxiche yépiq halitide dawam qilmaqtiken.