Канададики тәшкилатлар бир нәпәр хитай дипломатини канададин қоғлап чиқиришни тәләп қилмақта
Ихтийари мухбиримиз камил турсун
2010.07.17
2010.07.17
Алдинқи айда,хитай дөләт рәиси ху җинтавниң канада зияритиниң һарписида, канада оқуватқан, хитайдин кәлгән оқуғучиларни вә хитай пуқралирини рәис ху җинтавни қәтий қарши елишқа сәпәрвәр қилидиған вә бу қарши елишниң бир мәйдан сиясий күрәш икәнлики тәкитләнгән авазлиқ лента канада мәтбуатлири тәрипидин ашкариланған вә лентидики авазниң хитайниң оттавадики баш әлчиханисиниң маарип ишлириға мәсул әмәлдари лю шавхуаға аит икәнлики илгири сүрүлгәниди.
Бу авазлиқ лентида, канаданиң һәр қайси шәһәрлиридә оқуватқан, хитайдин кәлгән оқуғучилар вә хитай пуқралириниң үч күн давамлишидиған ху җинтавни қарши елиш һәрикитигә қатнишиши керәклики, буниң дөләтниң иззәт - абройиға берип тақилидиған вә дост билән дүшмән оттурисидики бир мәйдан елишиш икәнлики әскәртилгән. Бу лентида йәнә, бу паалийәткә қатнашқанларниң пүтүн чиқиминиң хитай дөлити тәрипидин көтүрилидиғанлиқи вә бу мәхпийәтликләрниң қәтий сақлиниши керәкликиму тәкитләнгәниди.
Канада ташқи ишлар министирлиқи асия мәһкимисиниң сабиқ башлиқи давид килгоур канада парламентида өткүзүлгән мухбирларни күтивелиш йиғинида қилған сөзидә, люниң һәрикитиниң дипломатлиқ салаһийәткә еғир хилап қилмиш икәнликини вә хитай даирилириниң өз дөлитидә йүргүзүватқан зиянкәшлик вә қорқутуш һәрикәтлирини канадаға елип кәлгәнликини әйибләп:
Хитай дипломати люниң сөзилиридин, демократик вә әркин канаданиң, бу йәрдики аммиви тәшкилатларниң хитайға қарши наразилиқ һәрикәтлирини тосимастин, әксинчә уларға йешил чирақ йеқип бериватиду, дегәндәк наразилиқи чиқип туриду. Бу дипломат техичила бу йәрниң хитай әмәс, бәлки канада икәнликини чүшәнмәпту, - деди.
Канададики охшимиған диний етиқадтикиләрниң һоқуқини қоғдаш җәмийитиниң рәиси майкил мкинтйрие болса, хитай һөкүмитиниң канададики фалунгуңчилар, тибәтликләр, уйғурлар, демократик хитайлар вә тәйвәнликләрни "5 зәһәрлик зияндаш" дәп атайдиғанлиқи, өзиниң бу "зәһәрләр" дин ғорур һес қилидиғанлиқини баян қилип:
Хитай коммунистлири бу хил нәпрәтни қозғаш йоли билән канадалиқларниң вә бу йәрдики хәлқләрниң әркинлик роһини сундуралмайду, әгәр канада хитай даирилириниң бу йәрдики бу хәлқләрни контрол қилишиға йол қойса, канаданиң демократик асасиға дәз кетиду, - деди. У сөзидә канада һөкүмитидин җәнвә әһдинамисиға хилаплиқ қилған хитай дипломати лю шавхуани "қарши елинмайдиған киши" дәп елан қилишни вә уни дәрһал чегридин қоғлап чиқиришни тәләп қилди.
Кишилик һоқуқ паалийәтчиси вә канадики хитайға мунасивәтлик кишилик һоқуқ бирләшмисиниң рәиси майкил краиг болса, канадада тинч шәкилдә наразилиқ паалийәтлири елип барғанлар билән қаршилишиш вә уларниң садасини боғушқа урунушниң дипломатлиқ салаһийәткә ят бир һәрикәт икәнликини тилға елип:
Лю ниң кишини чөчүтидиған йери шуки, у канадада туруп, бу йәрдики хитай пуқралири арисиға өчмәнлик вә нәпрәтниң уруқини чачмақта. Бу интайин хата вә бәкму қорқунчлуқ бир һәрикәт. Бир дипломат канадада бәзи җамаәт вә гуруппиларға қарши нәпрәт - өчмәнликни қутритидиған һәрикәт билән шуғулланса, бу дипломатик қаидә - низамларға хилап һәрикәт болиду. Лю вәқәси хитай коммунистлириниң нөвәттә бигунаһ хәлқни қандақ рәһимсизлик билән бастуруватқанлиқиниң типик мисали, - деди.
Бу паалийәтни канададики әркин дуня хәлқаралиқ тәшкилати, канаданиң қиммәт қаришини қоғдаш бирләшмиси, фалунгуң тәшкилати вә хитай кишилик һоқуқ бирләшмиси қатарлиқ 17 тәшкилат уюштурған. Йоқириқи тәшкилатлар вә кишилик һоқуқ паалийәтчилири намидин канада ташқи ишлар министирлиқиға йезилған имзалиқ очуқ хәттә, һөкүмәттин хитай дипломати лю шавхуани чегридин қоғлап чиқириш вә хитай әлчихана, консулханилирини канададики сиңип кириш вә қутраққулуқ һәрикәтлиригә хатимә беришкә агаһландуруш тәләп қилинған.
юқиридики улиништин бу прогирамминиң тәпсилатини аңлиғайсиләр.