Техиму көп карханилар вә кадирлар уйғур елигә тәклип қилинмақчи

Дүшәнбә күни үрүмчидә йеңи бир нөвәтлик шинҗаңға ярдәм бериш хизмәт йиғини чақирилған. Йиғинда уйғур аптоном районниң партком секретари җаң чүншән сөз қилип, ярдәм бериш хизмитидин кейин уйғур елидә зор өзгиришләрниң барлиққа келип, хәлқ турмушиниң көрүнәрлик дәриҗидә яхшиланғанлиқини илгири сүргән вә бундин кейин 19 өлкә вә шәһәрдин техиму көп ширкәт һәм ихтисаслиқ хадимларни тәклип қилишни тәшәббус қилған. Уйғур көзәткүчиләр болса буниң уйғур елини илгириләп талан-тараҗ қилиш вә көчмән йөткәш тәшәббуси икәнликини билдүрмәктә.

27-Феврал күни уйғур аптоном районлуқ “шинҗаңға ярдәм бериш” хизмәт йиғини һәм “кәсипләр бойичә шинҗаңға ярдәм бериш” хизмәт йиғини ечилип, шинҗаңға ярдәм бериш хизмити башланған 2 йилдин буянқи хизмәтләр хуласиләнгән вә бу йиллиқ ярдәм бериш хизмәтлириниң нишани һәм түрлири орунлаштурулған. Уйғур районлуқ партком секретари җаң чүншән йиғинда сөз қилип, уйғур ели тәқсим қилип берилгән 19 өлкә шәһәрниң ярдәм бериш хизмәтлирини мәдһийилигән.

Хитайниң хәлқ гезитиниң бу һәқтики учурлириға асасланғанда җаң чүншәнниң көрситишичә, 19 өлкә-шәһәр уйғур елигә ярдәм бериш хизмити башланғандин буян уйғур елигә саһәләр бойичә ярдәм қиливатқан һәрқайси өлкә-шәһәрләрниң пән-техника органлири 1627 түрлүк ярдәм бериш қурулушини тамамлиған. Бу түр қурулушлириға 15 милярд 300 милйон йүән мәбләғ селинған. 128 Милярд 100 милйон йүән ярдәм мәблиғи әмәлийләшкән.

Җаң чүншйән шинҗаңға ярдәм бериш хизмити башланған икки йилдин буян қолға кәлгән нәтиҗиләр қатарида йәнә, уйғур елидики түрләр қурулушиға селинған мәбләғниң 80 пирсәнтиниң хәлқ турмушини яхшилашқа ишлитилгәнлики, бу йиллиқ “шинҗаңға ярдәм бериш хизмити” ни орунлаштурғанда “шинҗаңға ярдәм бериш хизмитини амминиң турмуш шараитини яхшилашқа зич бирләштүрүш, 90 түрлүк әл райи қурулушини йолға қоюп, шинҗаңға саһәләр бойичә ярдәм бериш қурулушини хәлқ аммисиниң ‛бейиш қурулуши‚, ‛милләтләр иттипақлиқиниң қәлбләрни туташтуруш‚ қурулушиға айландуруш керәк” дәп көрсәткән.

Уйғур елиниң партком секретари җаң чүншйән йиғинда “шинҗаңға ярдәм бериш” ни хәлқ аммисини рази қилиш, “милләтләр иттипақлиқи қурулуши” дегәнни тәшвиқ қилиш билән бир вақитта, йәнә бир яқтин уйғур елидә муқимлиқни қоғдашқа капаләтлик қилишни қаттиқ тәкитлимәктә. У техи йеқиндила қилған сөзидә уйғур елиниң муқимлиқиға капаләтлик қилиш үчүн қаттиқ зәрбә бериш һәрикәтлирини күчләндүрүшни тәләп қилған иди. Бүгүн йәнә тәңритағ торида берилгән хәвәрдин қариғанда, уйғур аптоном районлуқ һөкүмәт тәрипидин тәшкилләнгән муқимлиқини сақлаш хизмитигә йетәкчилик қилиш-тәкшүрүш гурупписи хотәнгә мәхсус тәкшүрүшкә берип, хотәнниң бир қанчә наһийилириниң муқимлиқ хизмәтлирини көздин кәчүргән.

Хәвәрдә ейтилишичә, бу тәкшүрүш гурупписидикиләр чира наһийисиниң чира йезиси, керийә наһийисиниң қарқи йезиси, сийәк, көкяр йезиси, лоп наһийиси, лоп наһийилик сучилиқ идариси вә җ х идариси, хотән шәһәрлик җ х идариси, қораллиқ сақчи қисим баш әтрити һәм бир қисим сақчиханиларға берип, җиддий әһвалға тақабил туруш қоманданлиқ системисиниң омумий әһвали, түрлүк муқимлиқни сақлаш күчлириниң бирикиши, чарлаш, мудапиә-контрол системиси, йеза сақчихана қурулуши қатарлиқларни көздин кәчүргән. Муқимлиқни сақлаш хизмитигә йетәкчилик қилиш-тәкшүрүш гурупписиниң йетәкчиси шуң шуәнго юқирида нами аталған җайларда муқимлиқ хизмитини орунлаштурғанда қилған сөзидә “муқимлиқни сақлаш вәзийитигә тоғра һөкүм чиқириш, аптоном район вә вилайәтниң бир қатар муқимлиқни сақлаш тәдбирлирини қәтий еғишмай изчиллаштуруп әмәлийләштүрүш, тәврәнмәслик, арисалди болмаслиқ” дәп йолйоруқ бәргән.

Хитай даирилири уйғур елини 19 ичкири өлкә-шәһәргә ярдәм беришкә бөлүп бәргәндин буян өз тәшвиқатлирида бу 19 өлкә-шәһәрниң уйғур елигә қилған ярдәмлириниң сайисидә, уйғур ели хәлқиниң турмушиниң көрүнәрлик яхшиланғанлиқини, деһқанларниң бейиғанлиқини илгири сүрүп кәлмәктә. Әмма, иқтисадни уйғур елидә муқимлиқни бәрпа қилишниң асасий дәп қараватқан хитай һөкүмитиниң буниң билән бирликтә даим муқимлиқтин әндишә қилип, муқимлиқни сақлаш хизмәтлирини һәссиләп чиңитиватқанлиқи мәлум болмақта. юқиридики әһвал чәтәлләрдики көзәткүчиләрниң диққитини қозғимақта. Уларниң қаришичә, ичкири өлкиләрниң уйғур елигә ярдәм бериш хизмити һәргизму җаң чүншән илгири сүргәндәк хәлқ райини асас қилип, хәлққә әмәлий нәп елип кәлмиди, әксичә ичкиридин чиққанларни бай қилди. Шуңа улар бу хил қаттиқ қоллуқ зәрбә бериш һәрикәтлири арқилиқ хитай өлкилиридин чиққан ширкәтләрниң мәнпәитини қоғдашқа моһтаҗ, дәп көрсәтмәктә. Шветсийидики уйғур зиялийлиридин абдулла әхәт әпәнди “19 өлкиниң уйғур елигә ярдәм бериш қурулуши” хитай һөкүмити нурғун йиллардин бери районда йүргүзүп келиватқан хәлқни алдаш сиясәтлириниң шәкил өзгәрткән бир түри, дәп көрсәтти.

Игилинишичә җаң чүншән бу йиллиқ шинҗаңға ярдәм бериш хизмити йиғинида қилған сөзидә бу йиллиқ хизмәтләрни мувәппәқийәтлик ишқа ашуруш үчүн қилишқа тегишлик ишларни көрсәткәндә ичкиридин келидиған ихтисаслиқ хадимларниң, кадирларниң санини ашурушни, алий мәктәп пүттүрүш алдидики яшларни уйғур елигә келип ишләшкә җәлп қилишни алаһидә тәкитлигән.

Өткән йил түрләр бойичә ярдәм бериш сияситигә асасән уйғур елигә саһәләр бойичә ярдәм бериватқан өлкә-шәһәрләрдин 7 түркүм бойичә җәмий 3200 нәпәр кадир уйғур елигә кәлгән болуп, алдимиздики йилларда бу рәқәмниң техиму ашидиғанлиқи мәлум болмақта.

Уйғур елигә йөткиливатқан хитай көчмәнлири мәсилиси уйғурлар алаһидә диққәт қиливатқан мәсилиләрниң бири. Чәтәлләрдики кишилик һоқуқ органлири вә һәрқайси уйғур ели вәзийитини көзәткүчиләр хитай көчмәнлири мәсилисиниң миллий зиддийәткә вә райондики муқимсизлиққа сәвәб болуватқан асаслиқ амиллиқиға ишиниду. Әмма хитай һөкүмитиниң һәр хил нам астида бу сияситини давам қилиши көзәткүчиләрни умидсизләндүрмәктә.

Абдулла әпәнди сөзиниң давамида уйғур елигә хитай көчмән йөткәш сияситини давамлаштуруши вә буниң орниға уйғур яшлирини ичкири өлкиләргә йөткишини хитай һөкүмитиниң уйғурларни тарқақлаштуруш сияситиниң бир парчиси икәнликини әскәртип, хитай һөкүмити мәйли қандақ тәдбир алса-алсун уйғурларға баравәр муамилә қилмиғучә, уларға өз һоқуқини толуқ бәрмигүчә муқимлиқтин еғиз ечишниң мумкин болмайдиғанлиқини ейтти. Әмма уйғур ели партком секретари җаң чүншән болса йиғиндики сөзидә уйғур елидә “вәтәнни сөйүш, шинҗаңни сөйүш идийисини, милләтләр иттипақлиқи идийиси тәшвиқатини күчәйтиш уйғур елидә муқимлиқни ишқа ашурушниң муһим капаләтлириниң бири”, дәп көрсәткән.