Xitay Uyghur we tibet rayonlirida siyasiy mehbuslarni pushayman qilghanliqini bayan qilishqa mejburlimaqta

Siyasiy mehbuslarni qiyin qistaqqa élish, hetta ölüm jazasi bérish diktator döletlerning köpinchiside yüz bérip kéliwatqan hadise؛ emma mehbuslarni qamap we jazalap bolghandin kéyin, yene uni el - jama'et aldigha élip chiqip pushayman qilghanliqini bayan qildurush, peqetla xitayda, bolupmu xitayning tibet we Uyghur rayonlirida yüz bériwatqanliqi melum bolmaqta.
Muxbirimiz shohret hoshur
2010.06.30
Uyghur-tutqun-qilish-305 Uyghur élide, xitay hakimiyitining uyghur tutqunlar üstidin sot qiliwatqan körünüshliridin biri.
RFA File

Bügün nyuyork waqti gézitining xewer qilishiche, tibettiki bir rahib xelq'ara axbarat wastilirige söz qilip özining, burun qilghan ishlirigha pushayman qilghanliqini bildürgen. Pushayman qilghanliqini bayan qilghan rahibning ismi Norgye bolup, u 2 yilliq qayta terbiye jazasini yéngila tamamlighan. U muxbirlarning ziyaritini qobul qilip pushayman qilghanliqini bayan qiliwatqanda, béyjing we lxasadin kelgen ikki neper hökümet xadimi we bir beshte yaxshi (hökümet terepdari) rahib, uninggha hemrah bolup turghan.

Norgyé sözide, özining burun qanunni bilmigenliki üchün, weziyet heqqide toghra xulase chiqiralmighanliqini, emdi qayta terbiye jeryanida qanunni chüshinip özining xataliqini tonup yetkenlikini bildürgen.

Eslide norgéy, 2008‏ - yili tibette 14 ‏- mart weqesi yüz bérip, 2 hepte ötkende ibadetxanigha ziyaretke kelgen chet'el muxbirlirigha yighlap turup söz qilip, hökümetning yalghan sözlewatqanliqini, 14 ‏- marttiki weqede tibetliklerdin köp kishining ölgenlikini bildürgen. U yene shu qétim, tibette erkinlik yoqluqini, özlirining 10 ‏- marttin bashlap, ibadetxanidin sirtqa chiqishigha ruxset qilinmaywatqanliqini ashkarilighan.

Tünügün chet'el muxbirliri uningdin "tibette erkinlik barmu?" dégen so'alni qayta sorighan. Norgéy bu so'algha "bar" dep jawab bergen. Emma u bu sözni awazini pes qilip we béshini töwen sélip turup éytqan.

B d t mutexessisi nowak téxi aldinqi küni washin'gtondiki bir yighinda söz qilip, xitayda siyasiy mehbuslargha ten jazasidin bashqa, rohiy jaza qolliniwatqanliqini, emgek bilen qayta özgertish dégen bu tüzümning kishilerning rohini sundurush jazasi ikenlikini bildürgen. Nowak shu qétimqi sözide rohiy jazaning xitayda asasliqi tibet we Uyghur rayonida ijra qiliniwatqanliqini bildürgen.

Sabiq mehbuslardin birining bayan qilishiche, xitay siyasiy mehbuslarni pushayman qilghanliqini bayan qilishqa mejburlashta ikki türlük waste qollanmaqta؛ buning biri tehdit sélish, yene biri bolsa qaymuqturush.

Xitayning bu tür jazaliri Uyghur rayonida köp hallarda kütülgenning eksiche netije bériwatqanliqi melum bolmaqta.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.