Xitay milletchiliki dunyaning diqqitini qozghimaqta

 Muhakimiler xitaydiki bu weziyetke asasen, béyjing olimpikining koriye olimpikige oxshash emes, belki bérlin olimpikige oxshash netije béridighanliqini bayan qilishmaqta. Olimpik tarixida, jenubiy koriye, olimpikke sahipxanliq qilghandin kéyin démokratiyige ötken. Gérmaniye bolsa bérlin olimpikidin kéyin fashizimgha yüzlen'gen.

"Xitaydiki milletchilik saghlam milletchilik emes"

Washin'giton pochtisi géziti, xitay da'irilirining  milletchilik heriketlirini astirittin küshkürtüwatqanliqini ashkarilighan. Gézitte, xitay tashqi ishlar bayanatchisi jyang yuning" hökümitimiz bezi kishilerning radikal qarshiliqlirini qollimaydu, biraq xitay xelqi öz héssiyatini eqliy we qanuny yol bilen ashkarilisa bolidu" dégen sözige orun bergen.

Amérikida bügün namliq gézit, insan heqliri we  démokratiye timisigha qattiq cheklime qoyghan, xitay intérnét saqchilirining, gherb döletlirige qarshi we tibet musteqilliqige qarshi timilargha yochuqni keng échiwetkenlikini bayan qilghan. Xelq'ara xewerler sehnisi namliq gézit, xitaydiki nöwettiki milletchilik herikitini saghlam bir milletchilik emes dep tenqid qilghan.

Mezkur gézit bu heqte milletning heqqaniy menpe'etini qoghdaydighan saghlam milletchilik bilen, bashqa milletlerning heq-hoquqini inkar qilidighan irqchi milletchilikning bir-biridin tamamen perqliq ikki nerse ikenlikini körsetken we gétlir gérmaniyisining bérlin olimpikini xelqighe fashizimni singdürüsh pursiti qiliwalghanliqini eskertip ötken. Xongkongda chiqidighan jenubiy jonggu pochtisi géziti nöwettiki xitay milletchi heriketlirining gherb dunyasi bilen xitay arisidiki ziddiyetni keskinleshturiwétidighanliqini, buning xitay xelqi üchün paydiliq bir weziyet emeslikini yazghan.

Xitaydiki üch xil milletchilik

Chet'eldiki meshhur xitay démokratchiliridin yang jyenli, bu yil 4 ‏-ayning 7 ‏-kuni yawropa ittipaqining kéngesh palatasida, xitay weziyiti heqqide échilghan guwahliq bérish yighinigha qatnashqan. U yighinda xitaydiki nöwettiki milletchilik heriketlirini insanperwer milletchilik, pursetperst milletchilik awam milletchilikidin ibaret 3 türge ayrip chüshendürgen.

Yang jyenli sözide yene, xitay démokratik herikitini  xitay millitining menpe'etini közleydighan , emma insan heqlirini hemmidin üstün bilidighan we az sanliq milletlerning hoquqigha hörmet qilidighan insanperwer milletchilik dep  teswirligen bolsa, xitay kommunist partiyisi we uning himayichilirining herikitini hakimiyetni qoghdap qélish üchün dölet menpe'eti nami astida  xelqning héssiyatini qaymuqturuwatqan pursetperst milletchilik dep eyibligen.  U yene olimpik qizghinliqi bilen xitay kompartiyisini qollawatqan milletchi heriketlerni partiye bilen döletning chégrisini perqlendürelmeywatqan awam milletchiler dep chüshendürgen.

" Toxu yürek milletchilik"

Xitaydiki heriketlerni esebiy milletchilik dep yazghan xelq'ara xewerler géziti, bu heriketler 1989  ‏- yildiki tyen'enmén qehrimanlirining inkar qilinishidur dep bayan qilghan.
 
Xitaydiki bu xil esebiy milletchilik bir qisim xitay yazghuchilirining dawamliq türde  tenqidige uchrimaqta. Aldinqi küni xitayche közitish zhurnilida, " toxu yürek wetenperwerler" namliq maqale élan qilindi. Maqalide mundaq déyilgen: wetenperwerlik xelqni söyüsh démektur, 1989 ‏-yili tyen'enmin meydanida  oqughuchilarni tanka bilen basturghan xitay kommunist hakimiyitini qollap namayish qilish wetenperwerlik emes, bu zorawandin qorqush, buni wetenperwerlik déyishke  toghra kelse, bu bir  toxu yürek wetenperwerliktur."

Bezi menbeler , xitayning nöwettiki esebiy milletchilik keypiyatini alghan namayishlar  téxi bashlan'ghuch halette  bolup, bundin kéyin yeni  1 ‏-may kuni we olimpik échilish künide téximu daghdughiliq namayishlarning élip bérilidighanliqini xewer qilmaqta.
 
Uyghur teshkilatliri bügün'ge qeder, xitay hökümiti bilen xitay xelqining sherqi türkistan mesilisidiki meydanini birdek emes tonup kelmekte, xitayning Uyghur rayonidiki basturush heriketlirini bolsa dölet térrori dep qarimaqta, undaqta, xitay xelqining meydanining xitay hökümiti bilen birdekliki ispatlansa, u chaghda mezkur térror tebiri özgüremdu?

Bu so'algha hazir amérikida yashawatqan ilshat ependi, "u chaghda Uyghurlargha yürgüzülgen térror dölet térorila emes, hem millet térori bolghan bolidu," dep jawap béridu. 

Bezi mulahizichiler xitayda esebiy milletchilikning ewj élishi, xitaygha qarshi küchler arisidiki radikal küchlerni janlanduridighanliqini perez qilishmaqta.