Бейҗиң олимпикидин қалидиған тарихий мирас немә?

2008 ‏ - Йиллиқ бейҗиң олимпик мусабиқисиниң ечилиш мурасими 8 ‏ - айниң 8 ‏ - күни кәч саәт 8 дин 8 минут өткәндә интайин һәшәмәтлик өткүзүлди. Бу мурасимниң өткүзүлүши үчүн коммунист хитай һөкүмити буниңдин бир нәччә йил бурунла тәйярлиқ қилишқа башлап, мушу бир мурасим үчүнла 400 милярд йүән пул сәрп қилди. Буниңға сәпәрвәр қилинған адәм сани чәксиз.
Мухбиримиз вәли хәвири
2008.08.12

 Мулаһизичиләр һазир бу чоң һәшәмәттин қалидиған тарихий мирас немә? дегән тема үстидә пикир қилмақта. Әркин асия радиосиниң обзорчиси чен куйде әпәндиниң бу һәқтә мулаһизә йүргүзүлгән 'олимпик кесили' дегән обзори 'көзитиш журнилида елан қилинди.

'Музикилиқ, парлақ отопийә'

Бу обзорда баян қилинишичә, бейҗиңдики 'чаңга' шәкиллик тәнтәрбийә мәйданида лайиһиләнгән олимпик мурасими наһайити һәшәмәтлик көрүниду. Униңдики рәңга - рәң чирақлар көзни чақнитиду, музикилар кишини мәһлия қилиду. Униңға хизмәт қиливатқан адәмләрниң көплүки кишини һәйран қалдуриду. Бундақ чоң һәшәмәт үчүн қанчилик пул сәрп қилиш, қанчилик адәм ишлитиш, қанчилик вақит зая қилиш билән коммунист хитай һөкүмитиниң пәрвайи пәләк. Униңда исрап болидиғини бәрибир өзиниң пули әмәс, хәлқниң қан - тәридин келивериду. Коммунист хитай һөкүмити бу арқилиқ пәқәт өзиниң бир 'музикилиқ, парлақ отопийә' сини көргәзмә қиливалсила болди.

'Дәвр роһи болмиған гүзәл кәштә'

Чен куйде әпәндиниң қаришичә, бу мурасимниң шәклигә наһайити көп күч сәрп қилинған болсиму, әмма униң аң - пикир җәһәттә һечқандақ қиммити йоқ. Бу мурасимниң шәкли худди сан - санақсиз рәңга - рәң әвришим билән тикилгән бир гүзәк кәштигә охшисиму, әмма униңда дәвргә лайиқ роһ йоқ.

Бу мурасимда 'бир дуня, бир арзу' дегән гүзәл шуар бар, әмма униңда бу 'бир арзу' дегән әркинликму яки коммунизмму? демократийиму яки мустәбитликму? инсанпәрвәрликму яки падишаһқа ғалчилиқму? хусусий игиликму яки коллектип игиликму вә яки дөләт игиликиму? униң муәййән мәниси яки роһи намәлум. Демәк бу, коммунист хитай һөкүмити өзиниң ғәризини юшуруватқан мурасим.

'Бейҗиң олимпикидин кейин пәқәт шу һәшәмәтниң лампа сунуқлири вә қәғәз парчилиридин башқа мирас қалмайду'

Чен куйде әпәндиниң қаришичә, дуняда бурун өткүзүлгән олимпик мусабиқилириниң ечилиш мурасимиға интайин аз пул сәрп қилинған болсиму, әмма униң һәммисидә әркинлик роһи яңрайти.

Униңдин чиққан һәр бир сада кишиниң йүрәк тарини чекиду, мурасим билән һәр бир кишиниң қәлбидә тәң пәйда болған бир сада мурасимдин кейинму узун йилларғичә кишиниң есидин көтүрүлмәйду. Әмма бу қетим бейҗиңда өткүзүлгән олимпик мусабиқисиниң ечилиш мурасимидин кейин, кишигә пәқәт шу һәшәмәтниң лампа сунуқлири вә қәғәз парчилиридин башқа мирас қалмайду.

' Мисли көрүлүп бақмиған һәшәмәтлик көпүк'

Чен куйде әпәндиниң қаришичә, бейҗиң олимпик мурасимидин ибарәт бу гүзәл кәштиниң қатлирини ачса, униң ичидин қәдимқи заманда хәлқ ләнәт яғдурған залим чен шихуаңдәк 'қәһриман' вә хитай мәдәнийитидики мәтбәә, компас, қәғәз, бейҗиң тиятири, тәйҗи гумпа вә шипалиқ комула дегәндәк 'кәшпиятлар' чиқиду. Әмма униңда тарихни муәййән шәхсниң қәһриманлиқи яратқанлиқини, һазирму һәр бир шәхс өзиниң қәһриманлиқи билән тарих яритиватқанлиқи вә тарихий мәдәнийәтләрдики һәр бир иҗадийәтниң муәййән дәвр роһи етирап қилинмайду.

Хитайда һәммә адәм бир гәвдидәк қилип көрситилип, рәңгарәң чирақ нури билән безәлгән бу чоң мурасим, әмәлийәттә мисли көрүлүп бақмиған һәшәмәтлик көпүк, шундақла, мусапиниң йөнилишни көрсәтмәйдиған рәңгарәң буяқтинла ибарәт. Бу мурасимда йәнә, тәнһәрикәтчиләр бу қетимқи олимпик байриқини коммунист сақчилириға тутқузғанлиқи, буниңда техиму яман ғәрәз барлиқидин дерәк бериду.

'Хитайда адәм көп икәнликидин башқа һечнемини көрмидим'

японийидә чиқидиған 'асахи шинбун гезити'ниң мухбирлири токйо шәһириниң башлиқи синтаро ишихара әпәндидин, бәзи кишиләр бейҗиңдики олимпик мусабиқисиниң ечилиш мурасимини көргәндин кейин, уни хитайниң юқири пән - техникисини ипадиләйдиған мурасим дәватқанлиқини, синтаро әпәндиниңму бу мурасимни көргәндин кейин шундақ һессиятқа кәлгән яки кәлмигәнликини сориғанда, синтаро әпәнди 'бу мурасимда бир милярд 300 милйон адәм барлиқини көргәзмә қилип башқиларни чөчүтмәкчи болғанлиқтин башқа һечнемини көрмидим'дегән.

Синтаро әпәнди мухбирға йәнә, "бу мурасимда адәм деңизи көрүнди, бу коммунист партийиниң 'адәм деңизи тактикиси' дегән тактикиси болса керәк. Хитай өзиниң бу 'адәм деңизи тактикиси'ға 'сәтәң ханим һелиси' ни қошуп ойниди, бундақ тактикиму йеңи нәрсә әмәс," дегән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.