Хитай японийиниң курил араллирини ечиш үчүн русийә билән келишим түзди

Японийә NHK агентлиқи (японийә хәлқара радио копиратипи) бүгүн, хитай ширкәтлири японийиниң курил араллирини ечиш үчүн русийә билән келишим түзди дегән хәвәрни җәзмләштүрди. Хәвәрдә ейтилишичә, хитайниң шәндуң өлкисидики далйән су мәһсулатлири ширкити русийиниң су мәһсулатлири ширкити билән, японийиниң шималидики курил араллирини ечиш һәққидә, русийә даирилириниң назарити астида келишим имзалиған. Шундақла, һәр икки тәрәп өзиниң конкрет ечиш пиланини бу йил 4‏-айда нәқ мәйданда оттуриға қоюшқа келишкән. Русийә тәрәп хитай ширкәтлири курил араллирида деңиз тәрхәмики (хәйсен) вә қулулә өстүрмәкчи дегән вә бу пилан үчүн, русийә ширкәтлири хитайниң наһайити көп мәблиғигә еришкәнликини билдүргән.

Б б с ниң баян қилишичә, совет иттипақи йимирилгәндә, курил араллириниң ичидики икки арални, йәни гряда, сикотан араллирини японийигә өткүзүп беридиғанлиқини ипадилигән иди. Әмма, японийә тәрәп әйни вақитта, шималдики 4 аралниң һечқайсидин ваз кәчмәйдиғанлиқини ипадилигән. Шуниңдин кейин бу мәсилини һәл қилидиған яхши пурсәт кәлмәйватиду.

Хәвәрдә ейтилишичә, русийиниң бу қетим хитай билән түзгән курил араллирини ечиш келишими, русийиниң үчинчи бир дөләт билән курил араллирини ечиш үчүн түзгән тунҗи қетимлиқ келишими болуп һесаблиниду. Бу һазир, русийә билән японийә оттурисидики арал маҗирасини техиму мурәккәпләштүрмәктә.

Учур архиплириға қариғанда, 1885‏-йили японийә билән чаррусийә оттурисида түзүлгән достлуқ шәртнамисидә, японийиниң шимал тәрипидики кунапир, итруп, гряда, сикотанлардин ибарәт 4 аралниң һәммиси японийиниң тәвәликидә дәп шәрһләнгән. Совет иттипақи бу аралларни японийә иккинчи дуня урушида мәғлуп болған пурсәттин пайдилинип, 1945‏-йили әскирий күч билән бесивелип, бу араллардин японийә аһалилирини қоғлап чиқарған. Шуниңдин кейин, русийә билән японийә оттурисида бу 4 арал маҗираси мәвҗут вә шу сәвәбтин, гәрчә японийә билән совет иттипақи оттурисида 1956‏-йили дипломатик мунасивәт орнитилған болсиму, әмма достлуқ шәртнамиси имзаланмай келиватиду.

Ройтрс агентлиқиниң баян қилишичә, русийә президенти медивидеф йеқинда, йәни 2‏-айниң 9‏-күни, курил араллириниң бихәтәрликини қоғдаш үчүн заманиви қоралларни орунлаштуридиғанлиқини җакарлиди. Шуниңдин кейинла, 2‏-айниң 11‏-күни японийә ташқи ишлар вәзири москваға берип, курил араллири һәққидә сөһбәт өткүзүп нәтиҗисиз қайтти. японийә даирилири һазир курил араллири мәсилисидә, русийә хитай билән бирлишип һәрикәт қилишқа башлиғандин кейин, японийә даирилири буни кәчүрүшкә болмайдиған һәрикәт дәп әйибләватиду.

Хитайчә чиқидиған довей учурлирида баян қилинишичә, һазир русийидә, японийидин чаррусийә дәвридики 200 тонна алтунни қайтурувелиш керәк дегән тәшәббус вә миллий һессият баш көтүрүватиду. Русийиниң һазир хитай билән “курил араллирини ечиш” дегән нам билән японийигә бесим ишлитиватқанлиқи, еһтимал русийидики бундақ миллий кәйпият билән мунасивәтлик болуши мумкин.

Учур архиплиридин мәлум болушичә, чаррусийә 1915‏-йили 12‏-айдин 1916‏-йили 11-айғичә болған арилиқта, қорал сетивелиш үчүн японийигә 200 тонна алтун өткүзгән. Әмма, чаррусийә әйни вақитта, японийә қатарлиқ дөләтләр беридиған қоралларни тапшурувелишқа яки пулини қайтуруп елишқа үлгүрәлмигән. 2002-Йили 12-айда, русийә думаси путин һөкүмитигә, әйни вақиттики чаррусийә алтуни һазирға қәдәр японийидила әмәс, америка, әнглийә, франсийә банкилиридиму сақлиниватиду, шу алтунни әмди қайтуруп келиш керәк дәп тапшурған.

Русийидә чиқидиған “мустәқиллиқ” гезитиниң 9‏-феврал күнидики санида баян қилинишичә, гәрчә японийиликләр һазир, русийә курил араллири мәсилисидә қоллиниватқан тәдбирләрни қопал һәрикәт дәп наразилиқ билдүрүватиду. Әмма, президент медивидеф һазир японийә билән курил араллири һәққидә сөһбәт өткүзидиған ишикни аллиқачан тақивәтти.