Xelq'ara pul - mu'amile krizisi shara'itidiki moskwa - béyjing hemkarliqi

29 - Öktebir küni, xitay bash ministiri win jyabaw moskwada putin bilen söhbette.

Dunya yüzide pul - mu'amile kirizis éghirlashqan bir peytke toghra kelgen wén jyabawning moskwa ziyariti xelq'ara jemiyetning diqqitini qozghidi.

Xitay we rusiyidin ibaret ikki istratégiyilik shérik dölet bash ministirliri özlirining muhim söhbetliridin kéyin, qazaqistan paytexti astanagha uchup kélip, shangxey hemkarliq teshkilatigha eza döletler bash ministirliri yighinigha ishtirak qilishti.

Yilda bir qétim qerellik uchrishish

Dunya miqyasida künsayin éghirlishiwatqan pul - mu'amile krizisini hel qilishning yollirini tépip chiqip, soda - iqtisadni yaxshilash, pul - mu'amile krizisini hel qilish mesililirini hel qilish üchün yawropa - asiyaning 40 tin artuq memlikitining wekilliri béyjingda ikki kun yighin achqandin kéyin, xitay bash ministiri wén jyabaw moskwa we astana sepirini bashlidi.

28 - Öktebir küni wén jyabaw moskwagha yétip kélip, rusiye bash ministiri wladimir putinning qizghin qarshi élishigha érishti. Ikki kesipdashning bu qétimqi uchrishishi emeliyette rusiye bilen xitay arisida tüzülgen dölet bash ministirlirining yilda bir qétim qerellik uchrishish pilani boyiche emelge ashurulghan bolup, rusiyining itartas agéntliqining xewer qilishiche, wladimir putin bilen wén jyabaw qizghin keypiyat ichide rusiye bilen xitayning soda - sana'et, iqtisad, medeniyet - ma'arip, awi'atsiye, énérgiye qatarliq köp tereplimilik sahelerdiki hemkarliqlirini téximu kéngeytish mesililiri heqqide pikir almashturdi.

Xitayning shinxu'a agéntliqining xewer qilishiche, wén jyabaw söhbet jeryanida, nöwettiki xelq'araliq pul - mu'amile krizisi, ashliq mesilisi, énérgiye mesilisi jiddiylishiwatqan weziyet shara'itida ,"junggo bilen rusiyining istratégiyilik shériklik munasiwetlirini kücheytish, ikki döletning ortaq menpe'etliri we dunyaning tinchliqi hem muqimliqini qoghdashta muhim ehmiyetke ige' dep körsetti. U yene kéler yili rusiye bilen xitayning diplomatik munasiwet ornatqanliqining 60 yilliqi ikenliki, junggo hökümitining "rusiye - junggo inaq qoshnidarchiliq, dostluq we hemkarliq shertnamisi" ge téximu emel qilip, "ewladmu - ewlad inaq ötüsh" idiyisini emeliyleshtüridighanliqini izhar qilghan.

Putin sodida dollar ishlitishtin waz kéchishni otturigha qoyghan

Xitay we rusiye resmiy metbu'atliridiki uchurlarda ikki dölet rehberlirining rusiye bilen xitayning istratégiyilik hemkarliq munasiwetlirining saghlam tereqqi qiliwatqanliqidin memnun ikenliki bildürüp, özara munasiwetlirige yuqiri baha bérishkenliki teshwiq qilin'ghan bolsimu, biraq bir qisim erkin rusiye metbu'atlirida wén jyabaw - wladimir putin uchrishishi heqqide yene her xil uchurlar hem inkaslar otturigha chiqqan.

Moskwada chiqidighan "sodigerler" gézitining yézishiche, söhbet jeryanida wladimir putin rusiye bilen xitayning arisidiki sodida amérika dolliri ishlitishtin waz kéchip, rubli we yüen ( xelq puli) qollinishni otturigha qoyghan bolsimu, biraq wén jyabaw bu mesilide qollash pozitsiyisini ipadilimigen. "Xewerler" gézitining yézishiche, putinning teshebbusi xitay tereptin qobul qilinmasliqi tebi'iy. Putinning meqsiti xitay bilen néfit turubisi yatquzush kélishimu tüzüsh arqiliq, xitayni özining tashqi sodida dollardin waz kéchish pilanigha maqul keltürüshtin ibaret idi.

 "Musteqilliq" gézitining xewer qilishiche, wén jyabawning bu qétimqi ziyariti netijiside, rusiye bilen xitay 12 kélishim we mémorandum imzalighan bolup, bularning ichidiki eng muhim höjjetlerdin biri, rusiye bilen xitay arisida "sibiriye - tinch okyan néfit turubisi" yatquzush hem néfit toshush prinsipliri heqqidiki kélishimdur. Chünki, xitay pütün imkaniyetliri bilen rusiye bilen özi arisida néfit turubisi yatquzup, rusiye néfitlirini keng kölemde élishqa muhtaj idi.

Rusiye bilen xitayning sodisi ashmaqta

Ikki terep arisidiki sodidimu ilgirilesh mewjut bolup, 1 - aydin 9 - ayghiche bolghan ariliqta ikki dölet sodisi 40 milyard dollardin éship ketken hemde bu yilning axirighiche 50 milyard dollargha yetküzülüshi qarar qilin'ghan. Putin 2009 - yilidin kéyin ikki dölet sodisining 60 hetta 80 milyard dollargha yetküzilidighanliqini tekitligen.

Nöwette, rusiyining pilani dunya soda teshkilatigha kirish bolup, xitay izchil türde rusiyining soda teshkilatigha kirishini qollaydighanliqini bildürüp kelmekte.

Rusiye bilen xitay bir - birige muhtaj

Rusiye bilen xitay shangxey hemkarliq teshkilatining asasliq döletliri bolup, bu yil 8 - ayda rusiye - gruziye toqunushi yüz bergendin kéyin, rusiyining gherb bilen bolghan munasiwetliri soghuqliship qalghan.

Gherb döletliri rusiyini tenqid qilghan bolup, rusiye özining abxaziye, jenubiy assétiye mesiliside xitayning qollishi, jümlidin shangxey hemkarliqidiki döletlerning qollishigha érishishke intilmekte.

Bu qétim wén jyabaw bilen wladimir putinning uchrishish hemde astana yighini rusiye üchünla emes belki, xitay üchünmu muhim ehmiyetlik bolushi mumkin.