Хитай темисида тәтқиқат қилғучилар таллашқа дуч кәлмәктә

Америкида нәшр қилинған "шинҗаң: җуңгониң мусулман чегриси" намлиқ китаб хитай һөкүмәт тармақлири тәрипидин тәрҗимә қилинғандин кийин, мәзкур китабниң язғучилири хитайға киргүзүшкә болмайдиған кишиләр тизимликигә киргүзүлгән.
Мухбиримиз җүмә хәвири
2008.07.01
 Аба даби ахбарат ширкитиниң қармиқидики әрәб дунясидики әң чоң ахбарат васитиси  The National, йәни вәтәндаш,  гезитидә 21 -  июн елан қилинған бу һәқтики мақалидә, мәзкур китабни йезишқа қатнашқан мутәхәссисләрдин бири җәймс милвард билән өткүзүлгән сөһбәт берилгән болуп, мақалидә көрситилишичә, аридин төт  йил өтүп кәткән болсиму, бу китабниң бәзи апторлири техичә хитайға киргүзмәйдиғанлар қара тизимликидә икән.

Китаб йезишқа қатнашқан мутәхәссисләр дегүдәк хитайниң қара тизимликидә

Мақалидә көрситилишичә, 2004 -  йили " шинҗаң: җуңгониң мусулман чегриси" намлиқ китаб техи нәшридин чиқмай турупла, китабниң қолязмиси хитай һөкүмитиниң қолиға чүшүп кәткән һәмдә хитай һөкүмити мәзкур китабни һапила - шапила тәрҗимә қилдуруп һөкүмәт әмәлдарлириға тарқатқан.

Нәтиҗидә хитай һөкүмити, америка  мәбләғ чиқирип китаб яздуруп хитайниң  аваричилик қаплиған мусулман чегрисидики һакимийитигә зәхмәт йәткүзмәкчи болуватиду дәп чүшәнгән һәмдә китаб йезишқа қатнашқан 14 мутәхәссисиниң һәммисини дегүдәк хитайниң қара тизимликигә киргүзгән.

"Һөкүмәт йепиқ тувақни йепиқ пети қалдуруш үчүн  һәрқандақ бәдәл төләшкә рази темиларму бар"

Хитайни шунчә биарам қилған бу китабни йезишқа америка пайтәхти вашингтонға җайлашқан җорҗ тавн университетиниң тарих пәнләр профессори җәймс милвардму қатнашқан болуп, мақалидә униң ейтқанлирини нәқил кәлтүрүшичә,  у, хитай тәрәптә бу чәклимини бикар қилишта һечқандақ шәпә йоқ икәнликини билдүргән.

Мақалидә бу китабниң хитайни шунчә биарам қилишидики сәвәб һәққидә тохталған вә:  "хитайни тәтқиқ қилидиған мутәхәссисләрни әндишигә салған нәрсә ениқ болуп,  у болсиму, бу йәрдә хитай муназирә қилинишини халимайдиған һәмдә һөкүмәт йепиқ тувақни йепиқ пети қалдуруш үчүн  һәр қандақ бәдәл төләшкә рази темиларниң барлиқи," икән.

"Чәтәл мутәхәссислири арисида хитай тәтқиқати саһәсини  хәтәрлик дәп қарайдиғанларму барғанчә көпәймәктә"

Мақалидә. "Чәтәл мутәхәссислири арисида хитай тәтқиқати саһәсини  хәтәрлик дәп қарайдиғанларму барғанчә көпәймәктә, һәмдә бәзиләр бәзи темиларда тәтқиқат елип бериштин өзини қачурмақта" дәп көрситилгән болуп, мәзкур китабни йезишқа қатнашқан, әмма  һазир өз исимни ашкарилашни халимиған бир апторниң ейтқанлиридин нәқил елинип һазир бейҗиң даирилириниң хәлқарадики образини қоғдашқа бәк етибар бериватқанлиқи, шуниң үчүн хитайниң дөләт ичидә хәвәр - учурларни қандақ контрол қилса, дөләт сиртидиму шундақ васитиләрни қоллинишқа тиришиватқанлиқи оттуриға қоюлған.

Мақалидә илгири сүрүлгән мәркизий идийә болса, хитай тәтқиқати елип баридиған мутәхәссисләр үчүн елип ейтқанда, хитайға бериш һәмдә хитай һәққидики биринчи қол материялларға еришиш интайин муһим болуп, шуңлашқиму хитай темисида тәтқиқат қилғучилар еғир таллашқа дуч кәлмәктә икән.

Шав әпәнди: " хитайниң ғәрбкә болған еһтияҗи ғәрибниң хитайға болған еһтияҗидин көп юқири"

Бу һәқтә тохталған лондонда тәтқиқат елип баридиған тәтқиқатчи син миңшавниң көрситишичә, әгәр сиз хитайниң чишиға тәгмисиңиз, улар сизни һарақ - шарап, тамақ - бәзмиләр билән күтүвелип, һәтта  сизгә лазимлиқ муһим һөҗҗәтләрни беришиму мумкинкән. Әмма  сиз хитайниң зитиға тегип қоюп  хитайға кирәлмәй қалсиңиз, хитай тәтқиқати саһәсидин айрилдим десиңизму болидикән.

Әмма, мутәхәссисләр арисида бу хил һадисигә нисбәтән охшимайдиған көз қарашлар  мәвҗут  болуп, бу һәқтә тохталған  тәтқиқатчи шав әпәнди, илми алмаштуруш елип беришта университетларниң көпрәк күч чиқириши лазимлиқини көрсәткән вә: "әгәр сиз бу мәсилигә соғуқ қанлиқ билән нәзәр салсиңиз.   Хитайниң ғәрбкә болған еһтияҗи ғәрбниң хитайға болған еһтияҗидин көп юқири. Америкиниң виза қатарлиқларға чәк қоюш иқтидари хитайдин җиқ күчлүк" дегән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.