Sherbazxan: oghlum xitay türmiside qiynap öltürüldi

Nurul islam sherbazning anisi Uyghur dadisi pakistanliq bolup, 2009-yili “5-Iyul weqesi” ge chétilip qolgha élin'ghan we muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghan idi.

Nurul islamning dadisi radi'omizgha bu heqte melum bérip, oghligha qest qilin'ghanliqi, türmide yene nurghun Uyghur yashlirining ölüp kétiwatqanliqini bildürdi.

2009-Yili “5-Iyul namayishi” qanliq basturulghandin kéyin, xitay da'iriliri nurghun Uyghur yashlirini qara-qoyuq tutqun qilghan we jazagha tartqan idi.
Nurul islammu shu yili 27-iyul ürümchide qolgha élin'ghan we 2010-yili 13-aprél aqsu wilayetlik ottura sot teripidin “Qatilliqqa urunush, qalaymiqanchiliqqa küshkürtküchilik qilish” jinayiti bilen eyiblinip, muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan idi.

Nurul islamning dadisi sherbazxanning bildürüshiche, nurul islam bu yil 13-noyabir türmide hayatidin ayrilghan. U öz azablirini töwendikiche bayan qildi.

Sherbazxan: sile néme qiliwatisile, uxlap yattinglarmu, oghlum xitay türmiside öltürüldi. Silerning yuqiri derijilik bashliqinglar bilen sözlishimen, shinjangdiki xitay türmiside yene köpligen Uyghur oghul-qizliri ölmekte. Men pakistanliq, ayalim Uyghur idi. Ular adem öltürüwatidu.

Sherbazxanning bildürüshiche, u, oghli nurul islam jazagha tartilghandin kéyin oghlining dewasini qiliwatqan mezgilde xitay da'iriliri teripidin tutqun qilinip, 2010-yili 10-iyun xitay chégrasini mejburiy chiqiriwétilgen we xitayda turup oghlining dewasini qilish hoquqidin mehrum qilin'ghan.

Ariliqta sherbazxan xitaygha bérip oghlini körüshke köp tirishqan, pakistandiki xitay elchixanisidin wiza iltimas qilghan, emma ret qilin'ghan. Xitay elchixanisidiki munasiwetlik xadim uninggha oghli heqqide yalghan xewer bergen. Sherbazxan bu heqtiki tepsilatlarni Uyghur tilida bayan qildi.

Xitay da'iriliri shundin kéyin “5-Iyul weqesi” ge chétip 30 gha yéqin ademge ölüm jazasi bérilgenlikini ochuq élan qilghan, emma yene qanchilik ademning muddetsiz we muddetlik qamaq jazalirigha höküm qilin'ghanliqini éniq ashkarilimighan.

Halbuki, bir qisim közetküchiler “5-Iyul weqesi” din kéyin jaza höküm qilin'ghan yashlarning bir nechche mingdin éship kétidighanliqini hetta bezi yashlarning türmidiki tayaq we qiyin qistaq sewebidin ölüp kétiwatqanliqini ilgiri sürüshken idi.

Radi'omiz buni musteqil tekshürüp delilleshte köp qiyinchiliqlargha yoluqqan bolsaqmu, bezi yip uchilirigha érishken iduq.

Ilgiriki programmilirimizda ürümchidiki xitay qebristanliqini bashqurush we jeset köydürüsh ornidikiler türmide ölüp igisiz qalghan Uyghurlarni köydürüp bir terep qiliwatqanliqini ashkarilighan idi.

Radi'omizgha ürümchidiki türme we “5-Iyul weqesi” din kéyin türmige qamalghan Uyghur yashliri heqqide körgen-bilgenlirini bayan qilghan sherbazxanmu türme muhitining intayin nachar ikenlikini, oghli qamalghan ürümchi sheherlik 1-türmidila tayaq we türmidiki nachar muhit sewebidin eyni chaghdila ölüp ketken Uyghur oghul-qizlirining nechche yüzge yétidighanliqini bildürdi.

Nurul islam sherbazmu “5-Iyul weqesi” din kéyin qolgha élin'ghan Uyghur yashlirining biri idi. Nurul islam sherbazning dadisi sherbazxan pakistanliq, anisi pashayim bolsa Uyghur.

Nurul islam 1992-yili 16-yanwar Uyghur élide tughulup, Uyghur élide ösüp chong bolghan. U 2009-yili ürümchide namayish bolghan mezgilde emdila 17 yashta bolup, ürümchi sheherlik 3-ottura mektepte elachi oquwatqan oqughuchilarning biri iken.

Nurul islamning qolgha élin'ghandin kéyinki ehwali qandaq bolghan?

Nurul islam 2010-yili 13-aprél aqsu wilayetlik sot da'iriliri teripidin muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinishtin ilgiri ürümchidiki “Shisen türmisi” de 8 ay yatqan we aqsuda sotqa tartilghandin kéyin ürümchi “1-Türme” ge yötkelgen. Sherbazxan oghli barghanda ayali oghlidin anglighan weqelerni bayan qilip berdi.

Sherbazxan pakistan'gha chiqiriwétilgendin kéyin, ayali pashayim yol méngip yürüp oghli nurul islam bilen peqet ikki qétim körüshüsh imkaniyitige érishken. 3-Qétim körüshüshke hökümet da'iriliri uni chaqirtip kelgen.

U chaghdiki ehwallarni pashayimning özidin anglashqa tirishqan bolsaqmu imkan bolmidi.

Sherbazxanning éytishiche, xitay saqchi da'iriliri 13-noyabir ayali pashayimni etigen sa'et 10 da türme doxturxanisigha chaqirtip oghli bilen 20, 30 minut etrapida körüshtürgen kéyin uni mejburi chiqiriwetken hetta oghlining ölgenlik xewirini 14-noyabir düshenbe küni etigen sa'et 11 de a'ilisige xewer qilghan.

Sherbazxanning bildürüshiche, ular oghlining méyitini pakistan'gha qayturup kélip yerlikke qoyushni telep qilip, islam'abad we béyjing da'iriliri bilen sözleshken.

Pakistanning béyjingda turushluq elchixanisi méyitni pakistan'gha bikargha yötkep ekélip bérishke qoshulghan, emma xitay terep uning bu telipini ret qilip 16-noyabir méyitni mejburi yerlikke qoydurghan.

Sherbazxanning éytishiche yene, oghlining jesiti hetta uning anisighimu bérilmigen. U méyitning bashqilargha körsitilmesliki we pakistan'gha bérilmesliki heqqidiki perezlirini otturigha qoyup, eger oghli pakistan'gha qayturup kélinse ölüsh sewebining tekshürülidighanliqi, xitayning wehshiy ept-beshirisi échilip kétishidin qorqup jesetni bermigenlikini hemde oghlining zeherlik okul bilen öltürülgen bolushi mumkinlikini bildürdi.

Sherbazxanning axirqi sözliri “Oghul shéhit ketti” dégen lerdin ibaret boldi. U axirida oghlining dewasini xelq'ara jem'iyetke anglitishqa tirishidighanliqini ilgiri sürdi.