Xitay bayan qiliwatqan "üch xil küchler" we Uyghur kimliki

Xitayning olimpik bixeterlik tedbirliri we üch xil küchlerge zerbe bérish herikiti atilishta perqliq bolsimu , ghayide we ijrada oxshash bolmaqta. Béyjing da'irilirining bildürüshiche, olimpik bixeterlikige birinchi chong tehdit sherqi türkistan küchliri, wang léchüenning chaqiriqi buyiche, üch xil küchlerge qarshi küresh xitayning hayat ‏ - mamatliq kürishi.
Muxbirimiz shöhret hoshur xewiri
2008.08.19
qeshqer-somka-axturush-305 4 - Awghust hujumidin kéyin, xitay saqchiliri qeshqer kochilirida xalighan uyghurning somkisini axturuwatqan körünüsh.
AFP Photo
 Undaqta üch xil küchlerni békitishning ölchimi néme? rastinla wang léchüen éytqandek, bölgünchilik, diniy radikalliq we térrorluq üch xil küchning ölchimimu yaki ölchem peqetla Uyghur kimlikimu? mana bular, ürümchi ayrodromida 3 Uyghur uchquchining olimpik mezgilide ishtin toxtitilghanliq xewiri dunyagha ashkarilan'ghandin kéyin, Uyghur közetküchilerni tekrar oylandurghan so'allardur.

Ilyar shemshidin: " xitaygha Uyghur kérek emes, uning wetini kérek"

Nöwette amérikida yashawatqan Uyghur közetküchi ilyar shemshidin , bu üch Uyghurning ishtin toxtitilish mesilisi heqqide toxtilidu.

Nöwette xelq'ara jama'et xitayning olimpik bixeterlik tedbirlirini, urush teyyarliqigha oxshatmaqta, xitay terep bolsa weziyetning éhtiyaji dep chüshendürmekte.

Uyghur rayonining mu'awin re'isi küresh mexsut ikki heptining aldida qilghan sözide xitayning Uyghurlar üstidiki basturush heriketlirini aqlighan we buning sewebini olimpikning bixeterlik ihtiyajigha baghlap chüshendürgen idi؛ u shu qétimqi sözide her qandaq bir dölet olimpikqa oxshash chong ishqa sahipxanliq qilsa, bixeterlikni hemmining üstige qoyidu dégen idi. Ilyar ependining qarishiche, nöwette Uyghur rayonida yolgha qoyuluwatqan bixeterlik siyasiti yéngi bir siyaset emes, belki en'eniwiy bir siyasetning olimpik mezgilide perqliq shekilde ipadilinishi.

Bir yoluchi: " men siler qorquwatqan ademlerdin emes, men bir oqutquchi"

Amérikiliq xitay proféssori ding ting özining xitay heqqidiki ziyaret xatiriside mundaq deydu: "bu küni shangxey ayrodromida Uyghur oqutquchi alahide tekshürüsh obékti boldi, bu ehwal uninggha bekla har keldi, emma bu ishta hökümetni eyibleshkimu bolmaytti."

Ding tingning dowéy tor bétide élan qilin'ghan ziyaretnamiside bildürülüshiche, shangxeyde bilim ashuruwatqan bir Uyghur oqutquchi, ayrodromda qattiq tekshürüshke duch kelgen, u : " men siler qorquwatqan ademlerdin emes, men bir oqutquchi," dep naraziliq bildürgen, emma bu sözler tekshürgüchilerge kar qilmighan. Ding tingning ziyaret xatiriside yene mundaq déyilidu" : ikkimiz yanmu - yan olturduq, uning yol buyi qapiqi échilmidi, menche 11 ‏ - séntebir weqesidin kéyin, amérikidiki musulmanlarmu ayrodromda mushundaq qattiq tekshürülüwatidu."

Dallas ayridurumidiki musulman xizmetchiler we ürümchi ayridurumidiki Uyghur xizmetchiler

Ding tingning bu qarashlirini amérikida yashawatqan Uyghur közetküchi ilshat ependi ret qilidu. Ilshat ependining bildürüshiche, dallas ayrodromida özi ishlewatqan mezgilde 4 Uyghur ishleydiken, ulardin ikkisi pasport we yük ‏ - taqa tekshüridighan eng muhim ötkelde ishleydiken, bular téxi amérikida resmiy wetendashliqi qobul qilinip bolghanlar emes, peqet yéshil kart bilen turuwatqanlar idi.
 
Ilyar ependi uchquchilar mesilisini, wang léchüen tekitlewatqan 3 xil küchler yalghuz milliy ang we milliy héssiyatqa ige kishiler emes, belki salahiyet kinishkiside Uyghur dep yézilghan barliq kishilerdur dep körsetti.
 
Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.