Ispaniye aliy soti, wang léchu'en qatarliq 8 xitay emeldarini insaniyetke qarshi jinayet bilen sotqa chaqirdi

"Bostun yer shari géziti"de bu heqte bérilgen xewerde körsitilishiche, 5 - aprél seyshenbe küni, ispaniye döletlik aliy sotning sotchisi santiyago pedraz, insaniyetke qarshi jinayet bilen sotqa chaqirghan xitay emeldarliri jem'iy 8 neper bolup, bular xitay dölet mudapi'e ministiri lyen gu'anglyé, xitay dölet bixeterlik ministiri, géng xuychang, jama'et xewpsizlik ministiri ming jyenju qatarliq üch ministir we tibet rayoni partkom sékrétari jang chingli, Uyghur rayoni partkom sékrétari wang léchüen, xitay milliy ishlar komitéti re'isi li déju, lxasagha jaylashqan xitay azadliq armiyisi qomandani tung güyshen we chéngdu qoralliq saqchi qisim siyasiy komissari jang güyxu'a qatarliqlardur.

Ispaniye döletlik sotning, wang léchüenni insaniyetke qarshi jinayet gumandari süpitide sotqa chaqirtqanliqini qarshi alidighanliqini bildürgen dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit, xitay hökümitining insaniyetke qarshi jinayetlerni peqet tibettila emes, belki Uyghur élidimu keng kölemde sadir qilip kéliwatqanliqini hemde wangning uzundin buyan Uyghur élide élip bériliwatqan basturush heriketlirining bash qomandani ikenlikini bildürdi. 

Bu heqte toxtalghan siyasiy közetchi ilshat ependi peqet wang léchüenla emes, belki Uyghur élige tajawuz qilip kelgen her qandaq bir xitay rehbirining Uyghur élide her xil kölemde insani'iyetke qarshi jinayetlerni sadir qilghanliqini bildurdi.

Siyasiy közetchi élshat ependi ilgiri shixenze uniwérsitétida oqutquchiliq qilghan bolup, u hazir amérikida pa'aliyet élip barmaqta.

Melum bolushiche, mezkur erz barsélonagha jaylashqan tibetni qollash fondi jem'iyitide xizmet qiliwatqan tibet rahibi wangchén teripidin 2008 - yili 9 - iyul ispaniye döletlik aliy sotigha sunulghan bolup, ispaniye soti bu yil 30 ‏ - aprél mezkur erz heqqide guwahliq bérish yighini ötküzgen.

Ispaniye döletlik sot, öz sotigha sunulghan xitay hökümiti tibette sadir qilghan jinayi qilmishlargha alaqidar delil‏ - ispatlar we yighinda guwahliqtin ötken guwahchilar teminligen matériyallargha asasen, 5 - may seyshenbe küni, yuqiriqi 8 neper xitay rehbirini adalet aldigha kélishke chaqirtti.

Yuqiriqisi siyasiy közetchi élshat ependimning qarashliri bolup, u yene ispaniye soti alghan mezkur qararning intayin yaxshi bashlinish ikenlikini hemde buning yene, xitaydek hakimmutleq we mustebit döletler astida ézilgen xelqler hoquqining dunyaning bashqa jayliridiki sotlargha erz sunush arqiliqmu kapaletke ige ikenlikini körsitidighanliqini bildürdi.

Dunyaning herqaysi jayliridiki aliy sotlar, xelq'ara qanundiki uniwérisal soraq hoquqi prinsipigha asasen, térrorluq, ten jazasi we irqiy qirghinchiliq qatarliq insaniyetke qarshi jinayetler üstidin öz aldigha qarar chiqirish hoquqigha ige bolup, bu xildiki qarar xelq'ara sotning qararigha oxshash rolgha we küchke ige.

Ispaniye soti ilgiri, chilida 17 yil basturush we yoshurun öltürüsh qatarliq térrorluq siyasiti yürgüzgen chili prézidénti awgusto pinochét üstidin sunulghan erzge qarap chiqqan we uni insaniyetke qarshi jinayet bilen eyiblep tutush buyruqi chiqarghan bolup, mezkur tutush buyruqigha asasen pinochét 1996 - yili londonda qolgha élin'ghan idi.

Ispaniye sotining yuqiriqi 8 neper xitay emeldarini sotqa tartish hökümimu, xelq'ara qanundiki uniwérisal soraq hoquqi prinsipigha asasen chiqirilghan.

Xewerde körsitishiche, sotchi pedraz mezkur xitay rehberlirini ispaniyige ekeldürüp soraq qilishi yaki xitay sot mehkimiliride soraq qilishimu mumkinlikini bildürgen.