Chet'ellerdiki siyasiy analizchilarning xitaydiki yasimen güli inqilabi heqqidiki qarashliri

Chet'ellerdiki xitay weziyitini közetküchilerdin siyasiy analizchi xu ping ependi hem élshat ependiler muxbirimizning ziyaritini qobul qilip, xitayda bashlan'ghan yasimen güli herikiti heqqide öz qarashlirini otturigha qoydi.

Xitayda “Yasimen güli inqilabi” naraziliq herikiti kéngeymekte

Xitayda ötken yekshenbe bashlan'ghan “Yasimen güli inqilabi” namidiki xelqning naraziliq herikiti bu heptimu dawamlashti. Xelq'ara metbu'atlarning xewiridin melum bolushiche, bu hepte xitay tor abontliri qozghighan “Yasimen güli inqilabi” namidiki bu xil tinch halda naraziliq ipadilesh herikiti deslepki 13 sheherdin 27 sheherge kéngeygen.

Amérika awazi radi'osining bügünki xewiridin melum bolushiche, ötken hepte “Yasimen güli inqilabi” heqqidiki uqturushni tarqatqan boshün tor béti hujumgha uchrighandin kéyin, heriketni teshkilligüchiler bügün chet'ellerdiki kündilik alaqe tor betliridin Facebook hem Twitter da uqturush chiqirip, kéler yekshenbe küni yeni 6-mart küni bu xil tinch yosundiki naraziliq herikitining xitaydiki 100 nechche sheherde birla waqitta élip bérilidighanliqini uqturghan.

Siyasiy analizchi xu ping: “Yasimen güli herikiti xitay puqralirigha xas naraziliq ipadilesh herikiti”

Xongkongda chiqidighan “Béyjing bahari” zhurnilining bash muherriri siyasiy analizchi xu ping ependi xitayda bashlan'ghan “Yasimen güli inqilabi” namidiki heriket heqqide öz qarishini otturigha qoydi.

Xu ping ependining qarishiche, xitayda tor abontliri teripidin teshkilligen “Yasimen güli inqilabi” namidiki bu heriket tunis, misir, yemen, liwiyilerdikidek shiddetlik élip bérish imkaniyiti téxi piship yétilmigen bolsimu, emma bu heriket xitay puqralirining démokratiye hem erkinlikke bolghan telpünüshining tinch yosunda éhtiyatchan halette ipadilinishi iken.

Xu ping ependi xitay puqraliridiki bu xil éhtiyatchanliqning sewebi heqqide toxtilip mundaq dédi.
“Shundaq 1989-yildiki oqughuchilar herikiti,2008, 2009-yilliri tibet hem Uyghur élide qozghalghan keng kölemlik naraziliq heriketliri xitay hökümiti teripidin qanliq basturuldi. Bu xil qanliq basturush xitay puqralirida hökümettin éhtiyat qilish, öz naraziliqini ashkara ipadiliyelmeslik psixikisini tebi'iy haldila shekillendürdi. Shunga xelq xitay hökümitining qanliq basturushining aldini élish üchün, mana mushu xil tinchliq sheklidiki yoshurun heriket arqiliq öz naraziliqini ipadileshmekte.”

“Xelqning öz naraziliqini yoshurush ipadilesh herikiti xitay hökümitini sarasimige saldi”

Chet'el agéntliqlirining xewiridin melum bolushiche, xitay hökümiti heriketni basturush üchün jiddiy tedbir alghan. Tor abontliri yighilishni békitken jaylarda saqchilar hessilep köpeytilgen. Nöwette xitayda yasimen güli hem yasimen güli heqqidiki herqandaq söz ibariler sezgür sözler dep qarilip, bu sözlerni tilgha alghan herqandaq kishi tutqun qilin'ghan. Melum bolushiche 27-féwral küni xitay saqchiliri hetta yighilish belgilen'gen rayon'gha barghan chet'el muxbirlirinimu tutqun qilghan.

Xu ping ependi xitay hökümitining xelq teripidin qozghalghan bu xil tinchliq herikitige bundaq sezgür mu'amile qilishidiki seweb heqqide toxtilip mundaq dédi, “Puqralarning mana mushundaq eng éhtiyatchan usulda öz naraziliqini ipadilesh herikitimu xitay kommunist hökümitini qattiq chöchütkendek qilidu. Ene shundaq bolghini üchün, ular hazir puqralarning herikiti bashlanmay turupla, keng kölemde adem tutqun qilishni bashliwetti. Boshün qatarliq tor betlirige hujum qilip, palech halgha chüshürüp qoydi. Hetta gül bazarlirinimu taqap, yasimen güli sétishni hem yasimen güli namini tilgha élishni cheklidi. Méningche, xitay hökümitining hazirqidek basturushi seweblik gerche bu heriket misir hem liwiyilerdikidek zor kölemlik heriketke aylinalmisimu, emma bu heriket mushu yosunda üzülmey bir mezgil dawamlashsa, xitay puqralirining bundin kéyin zor kölemlik naraziliq heriketliri qozghishigha türtke bolushi mumkin.”

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliridin élshat hesen ependi xitay weziyitini yéqindin közitip kéliwatqan siyasiy analizchilarning biri. Élshat ependining qarishiche xitay puqralirining özige xas usul bilen élip bérilghan bu xil naraziliq herikiti eger mushundaq dawamlashsa, bu heriketning melum netijisi bolushi mumkin iken.

Élshat hesen: “Xitaydiki yasimen güli herikitining Uyghur, tibet qatarliq xitay bolmighan milletlerning milliy dawasigha paydiliq”

Nöwette tor betliride xitayda dawamlishiwatqan yasimen güli herikitining Uyghur, tibet, mongghul qatarliq xitay bolmighan milletlerning milliy dawasigha qandaq tesir körsitishi heqqide munaziriler köpeymekte.

Élshat ependi bu heqtiki qarishini otturigha qoyup, xitay puqraliri teripidin qozghalghan heriketning meqsiti kompartiye hakimiyitining bir partiyilik hökümranliqigha qarita naraziliqini ipadilep, xitaygha démokratiye élip kélish bolghini üchün, bu heriketning Uyghur, tibet, mongghul qatarliq xitay bolmighan milletlerning milliy dawasigha paydiliq ikenlikini ilgiri sürdi.

Xelq'ara weziyetni közetküchilerning qarishiche, ottura sherq hem shimaliy afriqa elliride qozghalghan démokratik inqilabning xitaygha qandaq tesir körsitishi, nöwette xelq'ara jem'iyet diqqet qiliwatqan muhim nuqtilarning biri bolup, eger xitayda “Yasimen güli inqilabi” namidiki bu heriket pütkül xitaygha kéngiyelise, buni xitayning démokratiye yoligha méngishidiki bir signal déyishke bolidiken.