Xitay, choshqa zukmining yéza mektepliride tarqilishidin jiddiy endishe qilmaqta

Xitayda choshqa zukam yuqumi weziyiti barghanche jiddiy bolmaqta,nöwette choshqa zukimi tarqalghan sheher hem nahiyiler sani 510 gha yetken bolup, xitay da'iriliri choshqa zukimining yéza -kentlerdiki mekteplerde kengri tarqilish éhtimalliqidin endishe qilmaqta iken.
Muxbirimiz gülchéhre
2009.12.09
Xitayda-choshqa-kesili-305 29 - Aprél küni béyjing kochilirining biride choshqa zukamidin mudapie körüp maska taqiwalghan bir yoluchining körünüshi.
AFP Photo

Xitay sehiye ministirliki 7 - dékabir küni xitayda choshqa zukimining yuqumlinish ehwali heqqide " dölitimizde choshqa zukimidin yuqumlinish weziyiti intayin jiddi" dep agahlandurush élan qildi. Uningda körsitilishiche, xitay miqyasida choshqa zukumining tarqilishi yenimu bir qeder téz hem keng boliwatqan bolup, choshqa zukam seweblik ölgenler sanidimu éshish körün'gen, shundaqla mektepler tarqilish bir qeder téz boliwatqan shundaqla aldini élish ishliri jiddiy riqabetke duch kéliwatqan xeterlik orunlar hésablinidiken.

Hazirghiche choshqa zukimi taralghan 510 sheher hem nahiyilerde, choshqa zukam yuqumdarliri 97 ming neperdin ashqan. Buning ichide 326 si ölgen. Choshqa zukam yuqumdarlirining ichide éghir késeller 32 %ni, hamildar ayallar 14%ni igileydiken.

Gerche, xitayda choshqa zukam waksinisi emligenler 31 ölke hem sheherlerde,jem'iy 30 milyondin ashqan bolsimu, waksina emligenler ichidimu éghir késellikler körülgen.

Jümlidin Uyghur élide choshqa zukam yuqum ehwali xitayning bashqa ölkilirige qarighanda bir qeder kéyinrek bayqalghan bolsimu, yuqumlinish weziyiti barghanche jiddiy bolmaqta. Hazirghiche Uyghur éli miqyasida choshqa zukam wirusi yuqturiwalghanlar 1762 neperge yetken, buning ichide ölgenler 7 neper.

Yuqumdarlarning ichide ehwali éghirliri 58 neper bolup, doxturxanilarda yene 20 neper yuqumdar üstidin jiddiy qutquzush élip bérilmaqta iken.

Meyli Uyghur élide bolsun we yaki xitay ölkiliride bolsun sehiye da'irilirini endishige séliwatqan eng jiddiy mesile, choshqa zukimining mektep orunlirida tarqilishining bir qeder téz hem kengri boluwatqanliqi bolup, yuqumdarlar ichide oqughuchilar eng köp nisbetni igiligen.

Bu munasiwet bilen bügün yeni 9 - dékabir küni xitay sehiye ministirliki hemde ma'arip ministirliki birlikte choshqa zukimining yéza mektepliride kengri tarqilishining aldini élishta jiddiy tedbir qollinish heqqide mexsus uqturush chiqarghan.

Xitay hökümet tor bétide bu heqte élan qilin'ghan uqturushta, "xitay dölet kabéntining munasiwetlik höjjitining rohigha asasen mektep orunlirida choshqa zukam tarqilishni yenimu jiddiy tedbir élip kontrol qilish, oqughuchilar arisida yuqumlinish, ölüshni eng töwen chekke chüshürüsh üchün sehiye hem ma'arip tarmaqliri birlikte qattiq tedbir élish, yuqumluq késelliklerning aldini élishqa munasiwetlik kespiy xadimlarni mektep orunlirigha jiddiy seplesh, bolupmu yéza mektepliride barliq amallarni qollinip choshqa zukimining yenimu kengri tarqilishini kontrol qilish" tekitlen'gen.

Xitay hökümitining mezkur mesilige bolghan jiddiy pozitsiyisi tekitlen'gen bu uqturushta yene mekteplerde choshqa zukam weziyitini tekshürüsh barliq mekteplerdiki memuriy rehberlikning kündilik birinchi wezipisi bolushi kérekliki, yéza mektepliride oqughuchi oqutquchilar arisida choshqa zukam yuqum ehwali bayqalghan haman etrapliq tekshürüp éniqlap, yuqumlan'ghuchilarni jiddiy közitip ayrip bir terep qilip, yuqumlinishni bix halitide yoqitish, mekteplerning choshqa zukimigha taqabil turush herikitide yéziliq hökümet hemde barliq munasiwetlik memuriy da'iriler yardemde bolushtek jiddiy tedbirlerni élish heqqide éniq tüzümler belgilen'gen.

Ilgiri xitay tarmaqliri teripidin mekteplerde bir sinipta 10 oqughuchida nepes yoli késellikliri yaki qizish körülse derhal ders toxtitish belgilen'gen idi, yéngi uqturushta bir sinipta besh oqughuchida bu xil ehwal körün'gen haman ders toxtitip choshqa zukam yuqum ehwalini közitish belgilen'gen.

Xitay sehiye ministirlikining doklatidin melum bolushiche, xitayda hazirghiche bayqalghan choshqa zukam yuqumdarlirining 30%tin artuqini ottura we bashlan'ghuch mektep oqughuchiliri igiligen.

Xitay sehiye da'irilirining agahlandurushigha qarighanda, xitayda choshqa zukam yuqum weziyiti yéngi yilning aldi keynide yenimu yuqiri bir pellige chiqishi mumkin buning ichide adem zichliqi bir qeder yuqiri bolghan mektep orunliri yenimu jiddi yuqum weziyitige yüzlinish xetirige duch kélidiken.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.