Хитай делоларни бир тәрәп қилишта риайә қилинидиған йеңи низамни синақ тәриқисидә йолға қойидиғанлиқини җакарлиди

Сүрәт, хитай алий хәлқ тәптиш мәһкимиси вә җамаәт хәвпсизлик министирлиқи өткән һәптә елан қилған, дело ениқлашта риайә қилишқа тегишлик йеңи низамни синақ тәриқисидә йолға қойуш тоғрисидики еландин көрүнүш.

Бу низамнамә җәмий 14 маддилиқ Икән.

Шинхуа агентлиқиниң хәвиридә дейилишичә, бу низам, һәрқайси өлкә аптоном районлардики, тәптиш мәһкимилири, һәр дәриҗилик җамаәт хәвпсизлик идарилири, хитай хәлқ азадлиқ армийиси һәрбий ишлар тәптиш мәһкимиси, мәркизи сиясий - қанун комитети қоғдаш бөлүми һәм шинҗаң ишләпчиқириш қурулуш девизийисигә бирла вақитта тарқитилған. Низамдики бәлгилимиләр бойичә, қанун хизмәтчилириниң дело беҗириш җәрянини назарәт қилиш вә садир қилған мәсилиләрни бир тәрәп қилиш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 1 - маддисида, қанунида бәлгиләнгән пуқраларниң қануни һоқуқиға асасән, дело ениқлаш җәрянида қанун бойичә иш елип бериш, қануни бәлгилимиләр бойичә җинайи қилмишларға зәрбә бериш билән бир вақитта, дело ениқлаш җәрянида пуқраларниң қануни һәқ - һоқуқлириғиму капаләтлик қилинип, җәмийәтниң муқимлиқини қоғдаш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 2 - маддисида хәлқ тәптиш идарилириниң җамаәт хәвпсизлик идарисиниң дело беҗириш җәрянини назарәт қилишини күчәйтиш, беҗирилгән делоларниң сани, сүпити, үнүми қатарлиқларда һәмкарлишип назарәт қилишни күчәйтип, делоларниң қанун бойичә беҗирилишигә капаләтлик қилиш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 3 - маддисида, җ х хадимлири җинайәт йип учини ениқлаш җәрянида, назарәтни қобул қилиш, қаидә низамларға асасән дело турғузуш яки делони бикар қилиш тәләп қилинған. Йәни делони ениқлаш җәрянидики, учур игиләш, дело турғузуш, разведка қилиш, ениқлаш, қолға елиш вә наразилиқ әрзи сунуш җәрянлириниң һәммисидә архип турғузуш, назарәтни қобул қилиш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 4 - маддисида, җ х идарилириниң зиянкәшликкә учриғучиларниң әрзини қобул қилғандин кейин, разведка қилип, дело турғузуш җәрянини хәлқ тәптиш мәһкимиси назарәт қилиш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 5 - маддисида, җ х органлириниң дело ениқлаш, дело турғузуш җәрянида риайә қилишиға тегишлик қаидә низамлар 4 нуқта бойичә конкрет бәлгиләнгән. Буниңда пуқраларниң наһәқ җазалинишиниң алдини елиш, сақчи хадимлириниң дело беҗириш җәрянида түзүмгә хилаплиқ қилғанлиқи һәққидики әрз тапшурувелинса, бу әрзләрни тәптиш мәһкимиси тәкшүрүп ениқлаш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 6 - 7 - маддилирида, тәптиш мәһкимилири җ х идарилириниң дело ениқлишиға қайил болмиған әрзләрни тапшурувалғандин кейин, бу хил әрзләрни бастуруп қоймаслиқ, ениқлаш, шундақла җ х идарилиридин дело ениқлаш җәрянида тәкшүрүлгән, тутуп турулған, яки беҗирилмәй тоңлитип қоюлған делоларға қарита чоқум язма доклат елиши тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 8 -9 - маддилирида хәлқ тәптиш идарилири җ х идарилири беҗириватқан делоларниң дело турғузуш дәриҗисигә йәтмигәнликини байқиса, қайта тәкшүрүп ениқлаш арқилиқ, бу хил делоларни қайта ениқлаш яки бикар қилиш һәққидә чоқум җ х идарилириға язма уқтуруш чүшүрүп, бу қарарниң сәвәбини изаһлаш тәләп қилинған. Шундақла җ х идарилириниң уқтурушни тапшурувалғандин кейинки 15 күн ичидә делоға қайта қарап чиқиш вә дело һәққидики язма доклатни дело ениқлаш җәрянидики пүтүн материяллар билән бирликтә тәптиш идарилириға йоллап бериш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 10 - 11 - маддилирида җ х идариси тәптиш мәһкимисиниң делони қайта көрүп чиқиш яки бикар қилиш һәққидики уқтурушини тапшурувалғандин кейин, әгәр бу уқтурушқа қайил болмиса, чоқум 5 күн ичидә наһийидин юқири дәриҗилик җ х идарилириниң тәстиқини алғандин кейин, охшаш дәриҗилик тәптиш мәһкимисидин делони қайта тәкшүрүшни тәләп қилип 7 күн ичидә бу һәқтики җавабни елиш яки бир дәриҗә юқири болған хәлқ тәптиш мәһкимисигә қайта тәкшүрүш һәққидә доклат сунуш тәләп қилинған. Шундақла җинайәт гумандарини қоғлап тутушқа тоғра кәлгәндә чоқум хәлқ тәптиш мәһкимисиниң тәстиқини елиш тәләп қилинған. Дело мәлум қилинип 3 айғичә ениқланмиған делоларға қарита хәлқ тәптиш мәһкимисиниң " делони бир тәрәп қилишни сүйләш" һәққидә җ х идарилириға уқтуруш чүшүрүши тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 12 - 13 - маддилири сақчи хадимлириниң дело ениқлаш җәрянида қаидә түзүмләргә хилаплиқ қилған қилмишлири байқалса, хәлқ тәптиш мәһкимисиниң бу хил әһвални тәкшүрүп, дело турғузуп ениқлиши, җ х идарилири қолға елишни тәләп қилип сунған доклатни тапшуруп алғинида чоқум дело һәққидики материялниму биллә сунушни тәләп қилип, шу асаста тәстиқлаш һәм делони беҗириш җәрянидики барлиқ учурларни хатириләш тәләп қилинған.

Бәлгилиминиң 14 - маддисида, юқириқи бәлгилимиләрниң 2010 - йили 1 - өктәбирдин башлап синақ тәриқисидә йолға қоюлидиғанлиқи уқтурулған.

 Хитай вәзийитини көзәткүчиләрниң қаришичә, нөвәттә хитай қанун органлириниң дело беҗириш җәрянида, қанун хадимлириниң қануни қаидиләргә хилаплиқ қилмишлири бирқәдәр еғир болуп, бу мәсилиләр ғәрб демократик дөләтлири һәм кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң әйиблишигә учрап келиватқан иди.

Хитайда җинайәт гумандарлириниң сорақ җәрянида, сақчи хадимлири тәрипидин һәр хил қийин қистаққа елиниш әһвали бирқәдәр еғир болуп, уйғур аптоном районида җинайәт гумандарлириниң сорақ җәрянида тән җазасиға учраш әһвали техиму еғир икән.

Радиомизму бу һәқтә мәлуматлар игилигән вә мәхсус хәвәрләр берилгән иди. Мәсилән бултур 1 - айда йәркән сақчиханисида сорақ җәрянида уруп өлтүрүветилгән мәмәт турсун таш делоси, бултур 18 - сентәбир " 5 - июл вәқәси" гә четишлиқи илгири сүрүлүп ғулҗида қолға елинған вә сорақ җәрянида сақчилар тәрипидин уруп өлтүрүветилгән шөһрәт турсун қатарлиқларниң паҗиәлик өлүми, мана мушу хил қанун йүргүзгүчи хадимларниң дело беҗириш җәрянидики қанунға хилап қилмишлириниң типик мисаллири иди.

Һалбуки, хитай мәтбуатлирида хитай қануниға хилаплиқ қилған, бу хил қанун хадимлириниң хитай қануни бойичә җазаланғанлиқи һәққидә һечқандақ бир ениқ мәлуматлар берилмиди.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.