Хитайда йәр - земинидин айрилған кишиләрниң наразилиқи күчәймәктә
Мухбиримиз миһрибан
2009.11.30
2009.11.30

RFA Photo
Америка авази радио истансисиниң бүгүнки хәвиридин мәлум болушичә, гуаңдуң өлкиси дуңвән шәһиридики 3 нәпәр деһқан өткән һәптә зорлуқ күчи арқилиқ һөкүмәт хадимлириниң иш беҗиришигә дәхли қилған,дигән җинайәт билән әйиблинип сотланған.
Хәвәрдә дейилишичә, сот тәрипидин җаза һөкүм қилинған бу 3 нәпәр деһқан, "бу йил 7 - айниң 2 - күни, гуаңдуң өлкиси дуңвән шәһири хеңли базири йүетаң кәнтидә, шәһәрлик һөкүмәтниң бу кәнттә қурмақчи болған " дуңвән екологийә бағчиси" қурулуши сәвәбидин, 3000 мо терилғу йеридин айрилип қелишқа наразилиқ билдүрүп, қоллириға калтәк -тохмақ, ара -гүрҗәкләрни алған кәнт аһалисигә башчилиқ қилип, кәнт еғизида деһқанларни өйлиридин мәҗбурий көчүрүшкә әвәтилгән һөкүмәт хадимлири вә сақчилардин 44 адәмни яриландуруш вәқәсини кәлтүрүп чиқарған" дәп әйибләнгән.
Мәтбуат хәвәрлиридин мәлум болушичә, хитайда һәр йили йәрлик һөкүмәт органлириниң түрлүк иқтисадий қурулушлар үчүн һәм шәһәр қурулушлири үчүн мәҗбурий көчүрүлүватқан кишиләрниң сани барғанчә ешиватқан болуп, йәр -земинлиридин айрилип қеливатқан пуқралар, өз мәнпәәтини қоғдаш үчүн йәрлик һөкүмәт даирилири билән қаршилишишқа башлиған.Хәвәрләрдин мәлум болушичә, һәтта бәзи җайларда өлүм вә ярилиниш һадисилириму көпәйгән.
Америкидики хитай демократлири тәрипидин қурулған " пуқралар күчи" тәшкилатиниң башлиқи яң җйәнли әпәнди зияритимизни қобул қилип, хитайда үзлүксиз ешип бериватқан, йәр - земинлиридин айрилип қалған пуқраларниң наразилиқи мәсилисигә нисбәтән өз қарашлирини баян қилип өтти.
Яң җйәнли әпәнди өз сөзидә, бу йилларда хитайдики әрздарлар ичидә әң зор салмақни игиләйдиған бир қошунниң йәр - земинидин айрилған деһқанлар һәм шәһәр қурулуши баһанисидә өйлири чеқилип, мәҗбурий көчүрүлгән авам шәһәр пуқралири икәнликини, һазир хитай һөкүмитиниң бу түркүм әрздарлар алдида амалсиз қеливатқанлиқини, мушу кишиләрниң наразилиқ һәрикәтлири хитай коммунист һөкүмитини барғанчә һалсизландуридиған муһим бир күчкә айлиниватқанлиқини билдүрди.
Хитайниң уйғур елигә хитай көчмәнлирини үзлүксиз йөткиши вә " ғәрбни ечиш " сиясити йолға қоюлуп, уйғур елидики байлиқларниң булаң - талаң қилинишида, хәлқниң йәр - земин байлиқлирини тартип елиш техиму күчәйгән.
Түрлүк баһаниләр билән, өз йәр - земинлиридин айрилип көчүшкә мәҗбурланған деһқанлар вә шәһәр аһалиси йеқинқи бир нәччә йилдин буян барғанчә көпийиватқан болуп, истансимиз уйғур бөлүми техи бу йил 5 - 6 - ай мәзгилидики хәвәрлиридә, ғулҗа наһийиси турпанйүзи йезиси һәм ара дадамту кәнтидики деһқанларниң йәр - земинлиридин айрилип қелиш сәвәби билән йәрлик һөкүмәт билән қаршилашқанлиқини, қәшқәр кона шәһәр районидики аһалиләрниң өй - җайлиридин мәҗбурий көчүрүлгәнликигә нарази болуп көчүшни рәт қилғанлиқи һәққидики хәвәрләрни бәргән идуқ.
Канададики уйғур зиялийси мәмәт тохти әпәнди зияритимизни қобул қилип, хитай һөкүмитиниң дөләт түзүми вә уйғур елидә йолға қойған ичкиридин нопус йөткәш вә йәрлик уйғурларниң һаятлиқ имканийәтлирини тартивелиши түпәйлидин мәйданға кәлгән уйғур дияридики йәр - земинлиридин мәҗбурий көчүрүлгән кишиләрниң наразилиқлири вә буниң елип келидиған ақивәтлири һәққидә тохталди.
Мәмәт тохти әпәнди сөзидә йәнә, һаятлиқ еһтияҗидин айрилған бу кишиләрниң ахириқи һесабта, хитай һөкүмити үчүн зор бир тәһдиткә айлинидиғанлиқини билдүрди.
Нөвәттики хитай вәзийитини көзәткүчи мутәхәссисләрниң қаришичә, хитайда иқтисадий тәрәқиқиятниң йүксилишигә әгишип, хитайдики һәр хил иқтисадий қурулушларниң йәргә болған еһтияҗи күчийидикән, нәтиҗидә хитайда земинидин айрилип қалидиған, өйлиридин мәҗбурий көчүрүлгән кишиләр сани үзлүксиз ешип, улар хитайдики һөкүмәт вә һөкүмәт хадимлири үстидин шикайәт қилғучи әрздарларниң асаслиқ қисмиға айлиниши һәм ахириқи һесабта улар хитай һөкүмитиниң бешини ағритидиған әң зор иҗтимаий қошунға айлиниши мумкин икән.
Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.