Xitaydiki 30 yilliq islahatning netijisi, alidighan sawaq we kelgüsi néme?(2)

Uyghur aptonom rayonida kommunist partiyini maxtighuzidighan bir siyasiy heriket bashlandi

Amérika awazining bayan qilishiche, xitaydiki péshqedem zhurnalist gawyü xanim we xitay ijtima'iy penler akadémiyisining pelsepe tetqiqatchisi jang boshular élan qilghan mulahiziliride, xitay hökümiti hazir saylap chiqqan 'yashlardin chiqqan meshhur 10 kishi' dégen kishiler pütünley kommunist partiyige eng köp ghalchiliq qiliwatqan kishiler ikenliki, emeliyette bularning xelq ichide wekillik xaraktéri yoqluqi, hetta ularning ichide birmu déhqan yaki déhqan ishlemchi yoqluqidin ibaret ri'alliq bilen béyjingda turup mulahize élan qiliwatqan musteqil tetqiqatchi lyushawbo ependini tünügün xitay hökümiti qolgha alghanliqidin ibaret bundaq yene bir ri'alliqni sélishturup, hazir kommunist partiyining özgirip yaxshi ademge aylinishidin ümid yoq, dep xitap qildi.

Xelq'arada xitaydiki hazirqi ri'al mesililerge asasen, ottuz yilliq islahat heqqide otturigha qoyuluwatqan mulahiziler hazir barghansiri chungqurlishiwatqan bir weziyette, xitayning 'tengritagh tor béti'de élan qilin'ghan xewerlerdin melum bolushiche, xitayning Uyghur aptonom rayonidiki kommunistik yashlar ittipaqi, ma'arip nazariti dégen organliri 12 ‏ - ayning 7 ‏ - künidin bashlap, her qaysi aliy mekteplerde 'ishikni échiwétish - islahat élip bérishning netijiliri' dégen témida teshwiqat bashlidi.

Emeliyette xelqqe mexsus kommunist partiyini maxtighuzidighan bundaq bir siyasiy herikette, xitayning shinxu'a agéntliqi 'yashlardin chiqqan meshhur 10 kishi' dégen kishilerni öginish ülgisi qilip körsetmekte. Shundaqla yene, ottuz yilliq islahat arqiliq, xitayda kishilik hoquq jehette tarixiy xaraktérlik ilgirilesh boldi dep teshwiq qiliwatidu.

Hökümet islahatta 'dölet bay , xelq namrat' bolidighan xata yol tutti

B b s ning bayan qilishiche, amérikida turuwatqan iqtisadshunas xé chinglyen xanim 'xitaydiki 30 yilliq islahat' dégen témida élip barghan mulahiziside, bu 30 yilda, xitayda nahayiti chong özgirish boldi, döletning her xil chiqmlirining sani uning nahayiti bek béyighanliqini bildüridu, emma xelqning kirimi heqqidiki sanliq melumatlar, uning döletke qarighanda nahayiti bek namrat qalghanliqini bildüridu. Mana bu xitaydiki chong özgirishning emeliy ipadisi؛ bu jeryanida, xitayda nahayiti éghir muhit mesilisi we ijtima'iy mesile peyda boldi, dep körsetti.

Xé chinglyen xanimning qarishiche, xitay hökümitining bu 30 yilda, döletni bay qilip, xelqni namrat qalduridighan yolgha mangghanliqi bir chong xataliq. Xitay hökümiti bu nishan üchün, aldi bilen 1989‏ - yili emeldarlardiki xiyanetchilikke qarshi turushni teshebbus qilghan xelqni qoralliq basturghan idi. Uningdin kéyinmu, izchil halda kommunist partiyidiki chirikliklerni ashkarilighan uchur wastilirini basturup kéliwatidu.

B b s tor bétide xelq otturigha qoyghan erkin munazirilerde éytilishiche, qachan xitayning 'xelq géziti'de xé chinglyen xanimdek kishilerning ötkür tenqidliri ashkara bésilidighan bolsa, shu chaghda xitayda kishilik hoquq yaxshilandi, emdi xitayda ümid bar dégili bolidu.

Hazir rusiyide bay bolghanlar bilen xitayda bay bolghanlar hemmisi bir qéliptin chiqqan

- Eger xitay jem'iyitini inchike közitidighan bolsaq, - dep mulahizisini bashlaydu chén féngshaw ependi 'közitish zhurnili'da élan qilghan mulahiziside, - xitay jem'iyitide bay bolghanlarning mutleq köpchiliki, emeliyette xu jintawning 'kommunist partiyini omum xelq üchün xizmet qilidighan partiye qilip qurup chiqish' , 'xelq üchün hoquq tutush' , 'inaq jem'iyet qurush' dégen shu'ari astida bay bolghan kommunist emeldarliri we ularning bala - chaqa, uruq - tughqanliridin ibaret.

Bu maqalide bayan qilinishiche, hazir rusiyide bay bolghanlar bilen xitayda bay bolghanlar hemmisi bir qéliptin chiqqan. Rusiyide hazir sabiq sowét ittipaqi dewridiki partiye , hökümet emeldarliri we ularning jemetliri bay. Xitaydimu shundaq. Gerche adettiki dölet puqraliri ichidin béyighan kishiler bolsimu, emma kommunistlar guruhi ularni marlap yürüp, ishidin qusur tépip, ularni her amal qilip bulap yoqitip kéliwatidu.

Xitayda yamrawatqan eydiz késelliki ' kommunistlashti'

Közitish zhurnilida bayan qilinishiche, xitaydiki 30 yilliq islahat arqiliq dölet bay boldi, emeldarlar chirikleshti, exlaqta buzuldi. Xiyanetchi emeldarlar özlirining haram mülkini ikkinchi, üchinchi, hetta yene nechchinchi xanimliri arqiliq yoshuruwatidu. Xitayda bularni soraydighan qanun yoq idi. Buning tesiride, pütün kommunist partiye ezaliri, dölet kadirlirimu haraqkeshlikke , eyshi - ishretke bérilip chiriklik patqiqigha patti.

Béyjing uniwérsitéti, chingxu'a uniwérsitéti qatarliq bir nechche aliy mektepning tekshürüsh netijisige qarighanda, 2002‏ - yilidin 2007‏ - yilighiche bolghan bu bir nechche yil ichide, xitayda yamrawatqan eydiz késelliki 'kommunistlashti' we 'kadirlashti'. Hazir xitayda kommunistlar we kadirlar eydiz késelliki eng téz tereqqi qiliwatqan rayon'gha aylandi, bu jeryanda ayallar eng chong ziyankeshlikke uchrawatidu.