Amérika - xitay iqtisadi we bixeterlik közitish komitétining doklatida xitay tehditi agahlanduruldi

Yaponiyide dawamlishiwatqan sanaetleshken 8 dölet aliy yighinida prezidént bush we xu jintaw sürette.

Mezkur organ peyshenbe küni 2008 ‏- yilliq doklat élan qilip, xitay - amérika soda ‏- iqtisad munasiwitining amérika dölet bixeterlikige élip kéliwatqan tesirige da'ir mölchirini otturigha qoydi. Töwende muxbirimiz erkin tepsiliy melumat béridu.

Amérika - xitay munasiwiti dunyadiki eng murekkep we köp qirliq munasiwetlerning biri bolup, bu munasiwetning murekkeplikining roshen ipadisi xitay bilen amérika dunyadiki eng chong iqtisadi shérik bolupla qalmay, ularning yene bixeterlik jehettiki riqabetchiler ikenlikide idi.

Yuqiriqi murekkep munasiwetning éhtiyajigha asasen qurulghan amérika - xitay iqtisadi we bixeterlik közitish komitétining asasi wezipisi her yili doklat teyyarlap, xitay - amérika soda iqtisadi alaqisining amérika dölet bixeterlikige körsitidighan tesirini közitish, mölcherlesh we amérika hökümiti hem dölet mejlisige pikir we meslihet bérishtur.

Mezkur organ peyshenbe küni élan qilghan bu yilqi doklatta amérikining sodidiki passip balanisi, xelq puli qimmitini monopoliye qilish, alem boshluqi we intérnét téxnikisi, qirghuchi qorallarning kéngiyishi, eqliy mülük hoquqi, xitay milliy meblighi, muhit, éksport mehsulatlar bixeterliki, xelq'ara qanun - nizamlargha ri'aye qilish qatarliqlar üstide pikir yürgüzüp, amérika hökümiti we dölet mejlisige bezi tewsiyelerni bergen.

Doklatning xitay - amérika soda munasiwitige da'ir qisimida amérikining xitay bilen bolghan sodidiki passip balanisi üzlüksiz chongiyiwatqanliqi, xitayning xelq puli qimmitide hökümet monopoliyisining  yenila muhim salmaqni igileydighanliqi, adaletsiz soda cheklimilirini bikar qilmighanliqini tekitligen. Xitaydiki soda bilen munasiwetlik bu tosalghular"chet'el pul - mu'amile axbarat mulazimiti, kitab, filimlerge cheklime qoyush, eqliy mülük hoquqini qoghdashtiki yétersizlik, mehsulatlargha yardem puli bérish, nazaretchilikning müjimelliki, chet'eller bilen bolghan riqabette öz karxanilirini qoghdash we ulargha yan bésish, éksportni righbetlendürüp, importni cheklesh, chet'elliklerning xitayda karxanigha ige bolushi, meblegh sélishigha cheklime qoyush" qatarliqlarni öz ichige alidighanliqini ilgiri sürgen.

Doklatta, xitay hökümitining xelq'ara iqtisadi pa'aliyetlerde öz rolini kéngeytiwatqanliqini, lékin xitay hökümiti we xitay kompartiyisining gherizi, istratégiyilik meqsiti, bazar muqimliqi we amérika dölet bixeterlikige körsitidighan tesiri éniqsiz bolup, bu iqtisadshunaslar we amérika hökümet emeldarlirida endishe yaritiwatqanliqini, xitayning chet'elge salghan meblighi uning istratégiyilik pilanigha xizmet qilidighan sahelerge qaritilghanliqini bildürgen.

Doklatning keng-kölemlik qirghuchi qorallarni cheklesh mesilisige da'ir qisimida xitayning herikiti amérikining bixeterlik menpe'eti bilen zich munasiwetlik ikenlikini tekitligen bolup, xitayning yéqinqi yillardin béri qirghuchi qorallarning kéngiyishini cheklesh mesiliside melum ilgirilesh yasighanliqigha qarimay, xitayning yenila bashqilargha yadro téxnikisi éksport qiliwatqanliqini, buning amérikida endishe yaritiwatqanliqini, " mutexessisler xitayning yadro téxnika sodisi yaki yadro énirgiye téxnikisini bashqilargha ötünüp bérish yadro qorallar hüner sen'iti, yadro téxnikisi we yadro matériyallirining omumlishishini peyda qilidu " dep ensireydighanliqini bildürgen.

Doklatta, xitayning igilik hoquq mesilisidiki tonushining xelq'ara qa'ide - nizamlargha zitliqini, bu xelq'ara qa'ide - nizamlarning ijra qilinishigha tosalghu boluwatqanliqi, xitayning öz zémini üstidiki alem boshluqini igilik hoquqi da'irisige kirgüzüsh, déngiz sahilining igilik hoquqi da'irisini 200 milgha chiqirish xiyali barliqi, eger xitay bu pilanni yolgha qoysa xitay bilen amérika arisida toqunush yüz béridighanliqini, chünki yer shari iqtisadi déngiz we alem boshluqida erkin pa'aliyet qilish prinsipigha tayinidighanliqini, lékin "xitay 'shérin ay munasiwiti' we dölet küchini qollinip, bashqilarni özining déngiz, hawa we alem boshluqi igilik hoquqi tebirini qobul qilishqa ündewatqanliqi"ni tekitligen.

Xitay armiyisining alem boshluqi iqtidari muhim ilgirileshke érishkenliki, buning bilen amérika armiyisige kélidighan tehdit kücheygen bolup, xitay alem boshluqi téxnikisining tereqqiyati "uning gherbiy hem jenubiy tinch okyan rayonidiki herbiy iqtidarining küchiyishini imkaniyet bilen teminligen."

Amérika dunyadiki intérnét eng keng omumlashqan dölettur. Doklatta bu amérika hökümiti we amérika iqtisadining ejellik ajizliqi hésablinidighanliqini, xitayning intérnétni zor küch bilen rawajlanduruwatqanliqini, buning xitayni amérikigha qarshi üstünlükke ige qilish mumkinchilikini, " toqunush yüz berse, amérikining muntizim küch jehettiki üstünlüki ajizlishidighanliqi"ni ilgiri sürgen.

Doklatning axirida amérika hökümiti we dölet mejlisige bezi teklip ‏- pikirler bérilgen bolup, bu teklip ‏- pikirler xitayni dunya soda teshkilatining nizamnamilirige ri'aye qilishqa ündeydighan radikal tedbirlerni yolgha qoyush, xitayning xelq puli qimmitini monopoliye qilishigha qarshi qanun chiqirish, xitayning igilik hoquq meblighini nazaret qilish we tekshürüshni kücheytish, xitayning axbarat manapoliyisi we "shirin ay munasiwiti" ni qollinip, amérikining tashqi siyasiti hem herbiy herikitige putlikashang bolushigha hushyar turush qatarliqlarni öz ichige alidu.