Xoten sheherlik sot mehkimisi hebibulla ibrahimni on yilliq qamaq jazasigha höküm qildi

Uyghur rayon da'irilirining “Qanunsiz diniy pa'aliyetlerge qarshi küresh qilish” nami astida Uyghurlarning diniy pa'aliyetlirige qaratqan hujumni hessilep kücheytishi közetküchilerde oxshimighan inkaslarni qozghidi.

Uyghur aptonom rayon da'iriliri bultur 11-aydin bashlap, “Diniy esebiylik” ke zerbe bérish herikiti qozghap, diniy pa'aliyetlerge qaratqan cheklime we basturushni hessilep ashurmaqta. Mana bu zerbe bérish herikiti jeryanida korlida diniy telim éliwatqan 12 yashliq ösmür mirzahid amanullaning korla saqchi da'irilirining zorawanliqi netijiside ölgenliki ashkarilandi.

6-Iyun seherde xoten saqchi da'iriliri yene bir medrisige hujum qilip, 12 ösmürni yarilandurdi. Xitay da'irilirining Uyghur yash-ösmürlerge qaratqan bu xil herikiti chet'ellerde küchlük inkas peyda qilip, naraziliqlar téxi bésiqmay turupla, bügün yene xoten sot da'irilirining bir Uyghurgha “Qanunsiz diniy matériyal tarqitish jinayiti” bilen 10 yilliq qamaq jazasi bergenliki xewer qilindi.

Xitaydiki “Xelq tori” élan qilghan xewerdin ashkarilinishiche, xoten sheherlik xelq sot mehkimisi düshenbe küni hebibulla ibrahim isimlik bir Uyghur üstidin sot échip, uni “Qanunsiz dini matériyal tarqitish tijariti bilen shughullinip, bazar tertipini buzush” dégen jinayet bilen on yilliq qamaq jazasigha höküm qilghan we buningdin sirt yene 200 ming yüen jerimane qoyghan.

“Xelq tori” xewiride éytilishiche, hebibulla ibrahim 2010-yilidin bashlap, jem'iy 3355 parche qanunsiz diniy neshr buyumlirini xoten, qeshqer we korla qatarliq sheherlerde sétip, 100 ming yüendin artuq kirim qilghanliqi, qanunsiz tijaret qilish arqiliq bazar tertipige “Éghir buzghunchiliq” qilghanliqi üchün uninggha yuqiridiki höküm élan qilin'ghan.

Emma xewerde hebibulla ibrahimning éniq kimliki, yéshi heqqide héchqandaq uchur bérilmigen. Bu xewer ashkarilan'ghandin kéyin, chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri weqege qattiq naraziliq bildürdi. Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependi bügün radi'omizgha bayanat bérip, xitay hökümitining pütkül Uyghur rayonida yürgüzüwatqan sistémiliq zerbe bérish herikitini téximu kücheytkenlikini bildürdi.

Xitay hökümiti yéqinqi yillardin buyan rayonda yüz bergen naraziliq heriketlirining hemmisini diniy esebiylikke baghlap zerbe bergendin sirt, Uyghurlarning saqal qoyush, yaghliq artish qatarliq en'enilirinimu diniy esebiylikning bir qismi, dep qarap, buni chekleydighan türlük tedbirlerni yolgha qoymaqta.

Herqaysi jaylardin ashkarilan'ghan uchurlarda da'irilerning saqal qoyghan erler we yaghliq artqan ayallarni qolgha alghanliqi, jerimane qoyghanliqi ashkarilan'ghan idi.

Közetküchilerning qarishiche, xitay hökümiti Uyghurlarning diniy we milliy xasliq teshebbuslirini Uyghur élide menggülük eminlikni ornitishqa tehdit peyda qiliwatqan amillar, dep qaraydighan bolghachqa bu xildiki teshebbuslargha “Qanunsiz diniy pa'aliyet, diniy esebiylik” dégen namlar bilen zerbe bérip, kelmekte iken.

Istanbuldiki sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining bashliqi hidayitulla hajim bir milletning özige xas örp-adetlirini qoghdash tirishchanliqlirini “Qanunsizliq” dep atashqa bolmaydighanliqini eskertti.

Hidayitulla hajim sözide yene, xelq'ara organlarni yéqindin buyan xotendiki diniy zatlargha we normal diniy pa'aliyetlerge qaritilghan hujumlargha diqqet qilishqa chaqirdi.

5-Ayning 21-küni korla saqchi da'iriliri teripidin qéyin-qistaqqa élinip öltürülgen 12 yashliq ösmür mirzahid amanullah paji'esi ashkarilan'ghandin kéyin, xitay da'iriliri derhal weqening xaraktérini burmilap, Uyghur élidiki yer asti medrisilirini eyibligen idi.

Xotendiki 12 balining yarilinish weqesidimu oxshashla tigh uchi yer asti diniy medrisilerge qaritildi we Uyghur élide qanunsiz diniy heriketlerning bash kötürüp chiqiwatqanliqi ilgiri sürüldi. Közetküchiler eyni chaghda buni xitay da'irilirining téximu köp basturush herikiti yürgüzidighanliqining signali, dep qarighan idi.

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit xitay da'irilirining yéqindin buyan mana mushuninggha oxshaydighan xewerlerni tarqitish, bir qatar hujumlarni élip bérish, diniy kitablarni tazilash we kishilerni sotlash arqiliq 2009-yili 6-ayda yüz bergen “Shawgu'en weqesi” we “5-Iyul ürümchi weqesi” ning xatire künliri yétip kélish aldida turghan bir peytte meqsetlik halda tazilash we jimiqturush herikiti élip bériwatqanliqini bildürdi.

Bügün hebibulla ibrahim üstidin échilghan sotmu ochuq sot bolup, bu heqtiki xewerde “Her millet ammisi, herqaysi axbarat organlirining muxbirliri we jawabkarning a'ile-tawabi'atliri sotni kördi” dep alahide eskertilgen.