Xitay - yaponiye otturisidiki jiddiylikning sherqiy déngizdila emes, b d t chong yighinidimu ipadisi bar
Muxbirimiz weli
2010.09.23
2010.09.23

AFP Photo
Emma xitay bilen yaponiye özlirining bash ministirliri bu mesile üstide ochuq -ashkara sözleshmeydighanliqini jakarlidi. Lékin, xuddi "birleshme seher géziti" teswirligendek, bu ikki dölet erbablirining b d t ning 65 - qétimliq chong yighinida qilghan sözliri we otturigha qoyghan teshebbusliri öz - ara "ékekke, doqaq". Xitay bilen yaponiyining hazir sherqi déngizdiki herbiy heriketliridinmu "is" purap turidu.
Yaponiye, asiya döletlirini iqtisadiy tereqqiyat bilen ijtima'iy tüzüm maslashmighan mesilini tügitishke chaqirghan
"Yapon taymis" gézitining bügün nyuyorktin bayan qilishiche, yéngidin teyinlen'gen yaponiye tashqi ishlar ministiri séyji mayihara birleshken döletler teshkilatining 65 - qétimliq chong yighinida, asiya döletlirini, b d t ning yéngi érada qolgha keltüridighan 8 maddiliq nishanigha yétish üchün, hazirqi iqtisadiy tereqqiyat bilen ijtima'iy tüzüm maslashmighan mesilini tügitishke chaqirghan.U, teshebbusida, acharchiliq we eydiz késilige duchar bolidighan adem sani köpiyishining aldini élish üchün, hazir baylar bilen namratlar otturisidiki perqning chongiyip kétishini tosush lazimliqini körsetken.
Yaponiye yene, b d t gha da'imiy eza döletlerning ret qilish hoquqini emeldin qaldurushni teshebbus qilghan
Emma "dowéy" qatarliq xitay uchur wasitilirining bayan qilishiche, yéngidin teyinlen'gen yaponiye tashqi ishlar ministiri séyji mayihara, 56 - qétimliq birleshken döletler chong yighinining yadro qorallirining tarqilishini cheklesh témisida ötküzülgen yighinida, b d t 1945 - yili qurulghandin kéyin, deslepki 52 eza dölet tereqqiy qilip, hazir 192 ge yetkenlikini, bu eza döletlerning köpinchisi 1992 - yilidin buyan, b d t ning qurulmisida islahat élip bérish teshebbusi otturigha qoyulup kéliwatqanliqini, bolupmu b d t gha da'imiy eza dölet sanini köpeytishni, yeni yaponiyini, gérmaniyini, braziliyini we hindistanni qoshush lazimliqini, bu islahatta, b d t deslep qurulghan waqittila belgilen'gen da'imiy eza döletlerning he désila dunyadiki yéngi mesililerni hel qilishqa kashila qilidighan ret qilish hoquqini emeldin qaldurush lazimliqini otturigha qoyghan.Tünügündin bashlap xitayning déngiz qisimliri sénkaku arallirigha yéqin jaylarda charlash élip barmaqta
"Alma géziti" ning bayan qilishiche, bir nechche kündin buyan, xitay sénkaku, riku arallirighila emes, belki wyétnam we teywen'ge yéqin jaydiki shisa we neshsa taqim arallirigha qaratqan herbiy herikitinimu kücheytishke bashlidi. Tünügündin bashlap yene, xitayning sherqiy déngiz flotining ikki charlash paraxoti, yaponiye bilen xitay otturisidiki déngiz chégrisida qurulghan "chünshaw néfitliki" etrapida charlash élip bérishqa bashlighan.Yaponiyimu tünügündin bashlap tik'ucharlar bilen xitayning herbiy heriketlirini közetmekte
Merkizi agéntliqning bayan qilishiche, yaponiyimu tünügündin bashlap tik'ucharlar bilen, xitayning "chünshaw néfitliki" etrapida heriket qiliwatqan herbiy paraxotlirini közetmekte. Eger xitay herbiy paraxotlar bilen néfit burghilash üskünilirini yötkep kelse, yaponiyimu shu jayda néfit burghilashqa teyyar turmaqta.Dunyada hemme ish qanun boyiche hel qilinidu, xitayda bundaq mesilini hel qilidighan qanun yoq
Amérikining shimali karolina shtatida turuwatqan musteqil tetqiqatchi ju shöyu'enning mulahize qilishiche, sénkaku arili mesiliside yaponiyining köz qarishi intayin éniq. Ularning éytishiche, bu arallar emeliyette kimning qolida bolsa, bu arallarning igilik hoquqi shu döletke mensup. Derweqe, bu arallar adette adem yashimaydighan arallar, bu arallar emeliyette yaponiyining qolida. Yaponiyining bu arallargha igidarchiliq qilidighan qanuniy ispatliri bar. Emma xitayning gépi müjmel, emeliyette, xitayning bu arallarni sétiwetkenlikige ispat bar.Hazir dunyada hemme mesile gherbche, yeni qanun boyiche hel qilinidu, emma sherqche, yeni pursetpereslik sheklide hel qilinmaydu. Yaponiye ishni hazir qanun boyiche qiliwatidu. Xitay siyasiy islahat élip bérip qanun sistémisini tertipke salmighachqa, bundaq mesilisini hel qilidighan qanuni yoq. Shunglashqa xitay hazir diplomatiyisigila tayinip qaldi. Uning üstige, déng shawping bundaq "talash - tartishtiki mesililerni ewladlar kelgüside hel qiliwalsun" dep tashlap ketken. Buni qaysi ewlad, qandaq hel qilidighanliqi heqqide, hazirqi xitay rehberlirining könglidimu san yoq. Ochuqki, bu mesilide, hazir xitayning qiliwatqini aqmaydu.
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.