“Yaponiye 2013-yilida asiyadiki herbiy rolini ashuridu”

Bu xil özgirishning yapon, xitay munasiwetliri sénkaku arilining igilik hoquqi mesilisi sewebidin rayon weziyiti jiddiyliship qalghan bir mezgilge toghra kélishi rayon weziyitini közetküchilerning qattiq diqqitini qozghidi. Közetküchiler, aral mesilisidiki qattiq pozitsiyisi bilen tonulghan yéngi yapon bash weziri shinzo abéning asasliq küchini yaponiyini rayondiki qudretlik herbiy küch qilishqa qaritidighanliqini bildürmekte.

Ötken heptining axiri yaponiye metbu'atliri yaponiye hökümitining bu yilliq herbiy sélinmisini 2 pirsent ashurup, 53 milyard dollargha chiqirishni pilan qiliwatqanliqini xewer qilghan idi. Bu yaponiye hökümitining on yildin artuq waqittin béri tunji qétim mudapi'e xamchotini östürüshi bolghachqa we bu yapon, xitay arisidiki aral mesilisi keskinleshken mezgilge toghra kelgechke, xewer nahayiti tézla metbu'atlarning diqqitini özige jelp qildi. Xewerlerdin qarighanda, yaponiye dölet mudapi'e xamchotini ashurush arqiliq f-15 tipliq küreshchi ayropilanlargha oxshash bir qisim ilghar herbiy qorallarni sétiwalidighan bolup, yaponiyining yene asasiy qanunidiki dölet mudapi'esige a'it maddilarghimu qayta qarap chiqilidighanliqi melum.

Yaponiye bash weziri shinzo abé yaponiyige 2-dunya urushidin kéyin herbiy jehettin qoyulghan cheklimilerni azaytishni we yaponiyining herbiy küchini ashurushni teshebbus qilidighan bir shexs. U saylam aldidimu xitay bilen bolghan sénkaku arilining igilik hoquqi mesiliside yaponiyining menpe'itini qet'iy qoghdaydighanliqini nahayiti ochuq we keskin otturigha qoyghan idi. Közetküchiler, shinzo abéning asasliq küchini yaponiyining dölet mudapi'e küchini ashurushqa merkezleshtüridighanliqini bildürmekte.

Amérikidiki cnbc xewerler torining mulahiziside éytilishiche, shinzo abé hökümitining ikki asasliq nishani bar bolup, uning birinchisi yaponiyining iqtisadini onglash, ikkinchisi bolsa, yaponiyining mudapi'e küchini ashurush. Közetküchiler yaponiyining hazirqi siyasiy hawasi we shinzo abéning milletchi qanatqa wekillik qilishidek bu amillarni chiqish qilip turup qarighanda, bundin kéyin yaponiyining asiyadiki muhim herbiy rolgha ige döletke aylinidighanliqigha ishench bilen qarimaqta.

Yaponiye, xitay arisidiki munasiwet sénkaku arili mesilisidin kéyin jiddiyleshkendin kéyin, bu ikki terep munasiwetlirining kelgüsi heqqide oxshimighan perezler otturigha chiqti. Béziler bu ikki dölet arisida pat arida herbiy toqunush peyda bolidighanliqini ilgiri sürse, béziler buni éhtimaldin yiraq dep qaridi. Emma netije meyli némila bolsun, yéqinda yaponiye da'iriliri sénkaku ariligha yéqinlashqan xitay ayropilanini tosush üchün küreshchi ayropilanlarni ishqa sélish arqiliq yaponiyining pozitsiyisining intayin qet'iylikini körsitip qoyghan idi. Közetküchilerning éytishiche, hazir aral mesilisi sewebidin kélip chiqqan weqeler tüpeyli yaponiye xelqide mudapi'eni ashurushni qollash tuyghusi éship barghanning üstige, yaponiye xitayning zoriyishidin tehdit hés qiliwatqan bashqa asiya döletliriningmu qarshi élishigha érishidiken.

cnbc Xewerler torining bildürüshiche, filippin tashqi ishlar ministiri aldinqi ay amérika iqtisad gézitide qilghan sözide, filippinning yaponiyining herbiy küchini eslige keltürüshini qet'iy qollaydighanliqini, buning xitayning zoriyiwatqan herbiy küchini tengshesh rolini oynaydighanliqini bildürgen.

Mulahizichiler, yaponiyining dölet mudapi'e xamchotini ashurushidiki asasiy meqsetning xitaygha taqabil turushtin ibaret ikenliki we yaponiyining bu pilanining amérikiningmu hem qollishigha érishidighanliqini bildürmekte. Chünki barak obama hökümiti yaponiyining rayonda peqet amérikining herbiy küchigila tayinip qalmay, belki asiyada öz aldigha musteqil rol oynishi kéreklikige ishinidiken. Közetküchiler yéqindin buyan yaponiye, amérika ikki döletning herbiy hemkarliqni kücheytish yolida élip barghan bir qatar uchrishishliridin buning mumkinchilikining yuqiriliqini bildürmekte.

Buningdin sirt, yaponiye bash weziri shinzo abi rayonda küchlük bir herbiy küch bolush üchün xitaygha qarshi bashqa asiya döletliri bilen bolghan alaqini kücheytishi kérek iken. cnbc Xewerler torining éytishiche, xitay yéqindin buyan jenubiy déngizdiki ighwagerchiliki we yéngi pasportigha bu arallarni özige tewe qilip körsitilgen xeritini chüshürüsh arqiliq qoshna ellerning qattiq naraziliqini qozghap qoyghan bolghachqa, bu eller yaponiye bilen bolghan alaqini kücheytishke qiziqidiken. Yaponiyining bir qisim jenubiy asiya ellirini mudapi'e esliheliri bilen teminlimekchi bolushimu buning ipadisi bolup, qisqisi közetküchiler yaponiyining 2013-yilida rayondiki küchlük herbiy dölet bolushqa qarap mangidighanliqi we buning qoshna asiya döletliri we amérikining qollishigha érishidighanliqi qarishida ortaqlashmaqta.