Yaponiye xitayning béliqchi kémisini tutuwaldi

Yaponiye déngiz qoghdash etriti yaponiyining yakushima ariligha 180 kilométir kélidighan yaponiye déngiz tewelikidin “Mingsha yüyün 05307” isimlik, 200 tonniliq béliqchilar kémisini 9 neper béliqchi bilen tutqan.
Ixtiyariy muxbirimiz haji qutluq qadiri
2012.12.31
xitay-kemisi-senkaku-305.jpg Xitay béliqchi kémisining yaponiye déngiz da'irisige qanunsiz kirgenliki toghrisidiki “Jenubiy yaponiye géziti”ge chiqqan maqale. 2012-Yili 31-dékabir.
RFA/Qutluq Haji

Jenubiy yaponiye gézitining 12-ayning 31-künidiki xewiride bayan qilinishiche, mushu ayning 29-küni chüshtin kéyin sa'et birlerde yaponiye déngiz qoghdash qisimliri hawadin ayropilan bilen közitip, kagoshima ölkisining yakushima ariligha 130 kilométir yiraqliqtiki yaponiye tewelikige qanunsiz kirgen xitay terepning bir béliqchi kémisini bayqighan. Déngiz qoghdash etritining jiddiy heriket qilishi bilen shu küni kech sa'et toqquzlarda yaponiyining yakoshima ariligha 180 kilométir kélidighan yaponiye déngiz tewelikidin “Mingsha yüyün 05307” nomurluq, 200 tonniliq béliqchilar kona kémisi bilen kémidiki 9 neper béliqchini qolgha alghan. Kémining kapitani 44 yashliq lin shichin bolup, kémidin 1.5 Kilogram déngiz marjani tépilghan.

Yaponiye kyodo agéntliqining 30-chésladiki xewirige qarighanda, yaponiye tewelikige qanunsiz kirgen béliqchilar kémisi yaponiye déngiz qoghdighuchi qisimliri teripidin qolgha élin'ghandin kéyin, xitayning fuku'oka shehiridiki konsulxanisi derhal adem ewetip, kagoshimadiki déngiz qoghdash qisimliri bilen sözlishiwatqanliqini bildürgen. Qanunsiz kirgen bu kémining fujyen ölkiside tizimlatqan kéme ikenlikini eskertish bilen birge, yekshenbe küni kechte yaponiyining béyjingdiki bash elchisining bu mesile heqqide söz qilishtin özini qachurghanliqini eskertken we shundaqla bu uchurlarning xitayning shinxu'a agéntliqining uchuridin élin'ghanliqini bildürgen.

Yaponiye iqtisad gézitining xitayning axbaratliridin alghan neqilide, xitay axbaratliri kémidiki kapitan bilen bashqa ikki neper béliqchining hazir yaponiyining kyushudiki kagoshima shehiride soraq qiliniwatqanliqini bildürgen.

Bashqa axbarat xewerlirige qarighanda, bu qétimqi xitay béliqchilar kémisi qanunsiz kirgen déngiz teweliki bir qeder istratégiyilik rayon bolup, bu weqe yaponiye da'irilirining küchlük diqqitini tartqan.

Yaponiyidiki bir qisim tinchliqperwer kishiler weqening ulghiyip yaponiye, xitay we teywendiki bir qisim milletchilerning sénkaku aral mesilisidin kéyinki yapon, xitay weziyitini keskinleshtürüwétishtin endishe qilmaqta. Bu heqtiki özining endishini ipadiligen yaponiyilik yama ependi, bu weqening tinch yol bilen bir terep qilinishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Yaponiyidiki bir qisim déngiz-okyanshunaslarning qarishiche, xitaydiki muhit bulghinishining éghirliqidin xitay tewelikidiki déngizlarda déngiz mehsulatliri kémiyip ketken. Shu sewebtin xitay béliqchiliri qanunsiz halda bashqa döletler tewelikige kirishke mejbur bolghan.

Yaponiyidiki bazar igiliki tetqiqatchilirining periziche, her yilliq yéngi yil we bahar bayrimi mezgilliride xitaydiki chong sheherlerning déngiz mehsulatlirigha bolghan éhtiyaji üzlüksiz ashqanliqtin xitaydiki béliqchilar qanunsiz halda bashqa döletlerning déngiz tewelikige kirip qanunsiz béliq tutush herikiti ewj alghan. Ötken yili xitaydiki bahar bayrimi yétip kélishtin ilgirimu, xitay béliqchi kémiliri koriye déngiz tewelikige qanunsiz kirip, koriye déngiz qoghdighuchi qisimliri bilen toqunushup weqe sadir qilghan idi. Bu qétimqi weqening yéngi yil harpisida yüz bérishi belkim déngiz mehsulatliri bazirining éhtiyajidin bolushi mumkin dep qaralmaqta.

Xitayning qanunsiz béliqchiliri yalghuz asiyadiki xitayning qoshniliri bolghan yaponiye, filippin, jenubiy koriye we wyétnamlarning su tewelikige kirip weqe sadir qilghandin bashqa, jenubiy amérika qit'esidiki argéntinaning su tewelikige qanunsiz kirgenliki üchün, argéntina da'iriliri mushu ayning 24-küni xitayning ikki béliqchi kémisini qanunsiz béliq tutush jinayiti bilen eyiblep sotqa tapshurghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.