Яйлақлар игиливелинғанлиқи үчүн чарвичиларниң әнәниви тирикчилик йоли тараймақта

Сүрәт, 2010 - йили 17 йанвар күни, уйғур елиниң шималидики чиңхе дегән йәрдики чарвичилар соғуқта тоңлап өлгән қойларни бир тәрәп қиливатқан көрүнүш.

Уйғур аптоном районлуқ һөкүмәт даирилири қазақ, уйғур, қирғиз, таҗик, моңғул қатарлиқ милләтләр олтурақлашқан чарвичилиқ районлириға қарита," яйлақларниң екологийилик муһитини яхшилаймиз"," тағлиқ районлардики көмүр қатарлиқ кан байлиқлирини ачимиз" дегән баһаниләр билән, чарвичиларни муқим олтурақлаштурған һәм чарвичиларни кәсип өзгәртишкә тәшкиллигән.

Һөкүмәт чарвичиларға ярдәм беридиғанлиқини уқтурған болсиму, бу хил орунлаштуруш райондики чарвичиларниң әслидики чарвичилиқни асас қилған тирикчилик йолини тарайтивәткәнлики үчүн, нөвәттә райондики чарвичиларниң наразилиқи йәнила күчлүк болмақта икән.

Или районидин зияритимизни қобул қилған деһқан-чарвичиларниң билдүрүшичә, икки йилдин буян ғулҗа наһийиси, текәс, наһийиси, моңғулкүрә, күнәс қатарлиқ наһийиләрдики чарвичиларниң яйлақлирини 19 өлкидин кәлгән хитай кан ачқучи ширкәтлири сетивелишқа башлиған. Әслидики яйлақлиридин айрилған бу чарвичилар муқим олтурақ өйләргә орунлаштурулған. Һөкүмәт даирилири йәнә уларға хитай ширкәтлири игидарчилиқидики көмүрканларда хизмәт беридиғанлиқини вәдә қилған.

Зияритимизни қобул қилған деһқан чарвичилар өз баянлирида, нөвәттә йәнә нурғун чарвичиларниң" екологийилик муһитни қоғдаш" сиясити билән мал-чарвилирини әслидики кәңри яйлақларда яйлитип беқиш һалитидин чәклинип, маллирини қотанда солап беқишқа мәҗбурланғанлиқи үчүн, чарвичиларниң мал беқишта зор чәклимигә учрап кириминиң төвәнләп кәткәнликини билдүрди.

Уйғур аптоном районлуқ һөкүмәт даирилириниң "тәңритағ " тор бетидә 23-декабир елан қилған чарвичиларға ярдәм бериш һәққидики доклатидин мәлум болушичә, уйғур аптоном районида чарвичилиқни асаси кәсип қилған чарвичилар 1 милйон 300 миң болуп, 2009-2010- йили уларниң оттуричә йиллиқ кирими 2800 йүән әтрапида болған. Доклатта йәнә, 2011-йилидин башлап, уйғур аптоном районида яйлақлиридин айрилип қалған чарвичиларниң 2 милярд йүәнгә йеқин екологийини қоғдаш ярдәм пулиға еришидиғанлиқи баян қилинған.

Зияритимизни қобул қилған бу кишиләр өз баянлирида, һөкүмәт даирилири яйлақлиридин айрилған чарвичиларға түрлүк вәдиләрни бәргән болсиму, чарвичиларниң нөвәттики тирикчилик муһитиниң тарийип кәткәнлики үчүн, һазир чарвичилар арисида наразилиқниң күчлүк болуватқанлиқини, йеридин айрилип қалған чарвичиларниң һазир юқири дәриҗилик органларға әрз қиливатқанлиқини билдүрди.

 Радиомиз уйғур бөлүми өткән айда йәнә, чарва беқиш мәйданлиридин айрилған тоқсун наһийисидики уйғурларниң хитай мәркизи һөкүмити җайлашқан бейҗиңғичә берип, коллектип әрз қилғанлиқи һәққидики хәвәрни бәргән иди.

Хитайда тибәт, моңғул, уйғур, қазақ, қирғиз вә таҗик қатарлиқ милләтләр чарвичилиқ игиликини асас қилған болуп, йеқинқи бирқанчә йилдин буян уларниң яйлақлири "яйлақ екологийисини яхшилаш", "иқтисадий тәрәққият райони қуруш" дегән баһаниләрдә игилинивелип, нурғунлиған чарвичилар кәсип өзгәртишкә мәҗбурланған иди.

 Нөвәттә хитай һөкүмитиниң хитайдики чарвичилиқ игилики билән тирикчилик қилидиған милләтләргә қаратқан бу хил сиясити райондики йәрлик милләтләрниң наразилиқиға учрапла қалмастин бәлки б д т қатарлиқ хәлқара тәшкилатларниң әйиблишигиму учримақта.

 Хәвәрләрдин мәлум болушичә, бирләшкән дөләтләр тәшкилати кишилик һоқуқ комитетиниң гөш йемәкликлириниң ишләпчиқириш әһвалини тәкшүрүшкә мәсул хадими өткән айда хитайда зиярәттә болған мәзгилидә, хитай һөкүмитиниң чарвичиларниң яйлақларда әркин мал беқиш һоқуқини тартивелиши нәтиҗисидә, хитайда чарвичиларниң әнәниви тирикчилик чәмбирики тарийип, йәрлик милләтләрниң миллий өрүп- адитигә бузғунчилиқ қилинғанлиқини әйиблигән иди.