Йәкәндә 'җинсий пәшкәшлик қилмиши' садир қилған хитай оқутқучи 'сотланған'

Сүрәттә, мәлум уйғур бовайлар.Ғәмгә чөмгән бовайлар.

Әдлийә даирилириниң мәзкур дилони қандақ бир тәрәп қилидиғанлиқи уйғур җәмийити йеқиндин диққәт қилидиған мәсилә болуп қалған иди.

Йәкән наһийилик 6 ‏- башланғуч мәктәптики җав пәмилилик бир хитай оқутқучиниң мәзкур мәктәптики уйғур нарисидә қизларға " җинсий пәскәшлик қилиш вәқәси" бу йил 5 - айда йүз бәргән болуп, мәзкур вәқә уйғур илидә җәмийәтниң күчлүк наразилиқини қозғиған назук дилоларниң бири болуп қалған иди. Йәкән наһийилик сот мәһкимиси 29 ‏- июн күни сот ечип мәзкур дилони көрүп чиққан.

Нөвәттики кишиләр диққәт қиливатқан мәсилә, тәптиш даирилириниң җавни қандақ җинайәт билән әйиблигәнлики вә сотниң униңға қандақ җаза бәргәнликидур.

Йәкәндики бәзи мәнбәләр җавниң 5 йиллиқ қамақ җазасиға һөкүм қилинғанлиқини, чүнки тәптиш мәһкимиси җавни "җинсий пәскәшлик қилмиши" билән әйибләп, җавниң һәрикити "җинсий таҗавуз қилмиши" ни шәкилләндүрмигән дәп қариғанлиқини, шуңа сот мәһкимисиниң җавға 5 йиллиқ қамақ җазаси бәргәнликини илгири сүрмәктә.

Лекин наһийилик сот мәһкимисидики хадимлар болса сотниң һөкүми елан қилинмиғанлиқини, һөкүмниң келәр һәптиләрдә елан қилинидиғанлиқини әскәртип, сотниң һөкүми җинайәтчигә уқтурулғанға қәдәр мәхпий тутулидиғанлиқини, лекин 5 йиллиқ қамақ җазасиниң җавға аз келип қалидиғанлиқини билдүрди.

Нөвәттики талаш - тартишниң мәркизи тәптиш даирилириниң җавни "җинсий пәскәшлик қилмиши" садир қилиш билән әйиблигәнлики йеник болуп қалған яки қалмиғанлиқидур. Тәптиш даирилириниң қарариға тәнқиди пикирдики затлар җавниң қилмишини "пәскәшлик" билән болди қилишқа болмайдиған "еғир вәқә" дәп қарашмақта.

Йәкән наһийисидики бу хитай оқутқучи әгәр җав "пәскәшлик " билән әйиблинип бир тәрәп қилинса йеник болуп қалиду, дәп қарайдиған кишиләрниң биридур. У мундақ дәйду": бу наһайити қәбиһ бир рәзиллик, көпчилик һәммиси бу ишни муназирә қилишиватиду. Уни етивәтсә ашурувәткәнлик болмайду. Мәйли җинсий таҗавуз болсун яки таҗавузға урунуш вәқәси болсун зиянкәшликкә учриған бир кичик бала. Қайси милләт болушидин қәтий нәзәр, өз миллитидин болсиму униң қилмиши бунчилик қәбиһ болса, уни етивәтсә пуқралар бир нимә демәйду."

Җавни "пәскәшлик қилмиши" билән җазалаш йеник болуп қалиду, дегән қараштикиләр ялғуз бу хитай билән чәкләнмәйду. Йәкән наһийисидики исмини ашкарилашни халимайдиған йәнә бир ханим юқириқи хитай билән охшаш қараштики кишиләрниң биридур.

Игилишимизгә қариғанда, зиянкәшликкә учриғучиниң дадиси мәзкур наһийидики мәлум бир органниң мәсули болуп, у юқири дәриҗилик органлириниң вәқәни кеңәйтивәтмәслик тоғрисидики бесимиға дуч кәлгән. Йәкән наһийисидики юқириқи хитай оқутқучи зиянкәшликкә учриғучи аилиниң юқириға әрз қилиши, гези кәлсә һоқуқини ташлап бериши керәк, дәп қарайдиғанлиқини билдүрди. У, "гези кәлсә мудирлиқни ташлиса болидиғу, қандақ қилишқа тегишлик болса шундақ қилиш керәк. Бу вәқәдә аилә башлиқиниң дигени һесаб. Кичик бала немини билиду ? бу вәқәниң иҗитимаий тәсири наһайити қәбиһ. Җәмийәттики һәр қайси тәрәпләр, уруқ - туғқанлар, бәзидә бу ишниң хәлқара тәсири, дигәнләрни ойлишиду. Җуңголуқлар бир тәрәптин йүзиниң төкүлүп кетиштин қорқса, йәнә бир тәрәптин бу ишниң чоңийип кетишидин әнсирәйду" дәп көрсәтти.

Йәкән маарип сипидики вәқәдин хәвәрдар бәзи кишиләр 6 - башланғучтики бу вәқә 1 - қетим йүз бәргән вәқә әмәсликини, җавниң уйғур қизларға "пәскәшлик" қилиш қилмишиниң бурун бир қетим байқалғанлиқини, лекин наһийилик маарип идариси вә мәктәп мудири луй йомейниң җавни қанат астиға алғанлиқини билдүргән иди. Йәкән наһийилик маарип идарисиниң бир мәсули болса, маарип тармақлириниң җавни қанат астиға алғанлиқини рәт қилди. Маарип идарисиниң бу мәсули мундақ дәйду": йошурған әмәс. Җ х идариси шу вақитниң өзидә арилашти. Сизниң дегәнлириңиз тоғра әмәс. Маарип идариси бу ишни йошурмиди. Чүнки бу җинайи ишлар дилоси, шуңа буни қанун оргини бир тәрәп қилиши керәк. Маарип идариси болса кәспи орун, оқутқучиларни өз алдиға бир тәрәп қилалмайду."

Йәкән наһийисиниң маарип сипидики юқириқи хитай оқутқучи болса 6 - башланғуч мәктәп вә наһийилик маарип идарисиниң мәсулийәттин қечиши пәрәздики иш икәнликини, әгәр улар бу ишни йошурғанлиқини етирап қилса өзлириниң җавабкарлиққа тартилиштин қорқидиғанлиқини билдүрди. У "әгәр у етирап қилса, уму җинайәтчигә айлиниду. Шундақму - шундақ әмәсму ? әгәр мән мудир болсам бу ишни йошуруп, немә үчүн җ х идариси яки сот мәһкимисигә мәлум қилмайсән дегән гәп чиқиду. Униң бу ишни билмәймән, бундақ иш йүз бәрмиди дәп турувелиши пәрәздики иш," дәп көрсәтти.

Вәқә йүз бәргән йәкән наһийилик 6 ‏- башланғуч мәктәп мәзкур наһийә тәвәсидики нуқтилиқ "қош тиллиқ" башланғуч мәктәпләрниң бири болуп, бу мәктәптики "қош тиллиқ" синипларда оқуйдиған уйғур балиларниң сани бир қанчә йүзгә йетәтти.

Бу вәқә хитайниң "қош тиллиқ" маарип сиясити уйғурларда җиддий әндишә қозғап, чәтәлдики уйғур тәшкилатларниң тәнқидигә учраватқан назук бир мәзгилдә йүз бәргән иди.